Czy w regulaminie organizacyjnym zakładu opiekuńczo-leczniczego należy wpisać wysokość opłat pobieranych od pacjentów zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie sposobu i trybu kierowania osób do zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz szczegółowych zasad ustalania odpłatności za pobyt w tych zakładach?

Usługi zakwaterowania i wyżywienia w zakładach opiekuńczo-leczniczych nie są świadczeniami zdrowotnymi w rozumieniu przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, tylko świadczeniami towarzyszącymi więc nie ma konieczności ujmowania w regulaminie organizacyjnym podmiotu leczniczego wysokości opłat za tego typu świadczenia.
Na minimalny zakres regulacji jakie muszą znaleźć się w regulaminie organizacyjnym podmiotu leczniczego wskazuje art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654) – dalej u.dz.l. Zgodnie z tym przepisem, regulamin musi zawierać zapisy dotyczące kwestii odpłatności za usługi świadczone przez podmiot leczniczy, w tym:
- wysokość opłat za udzielane świadczenia zdrowotne inne niż finansowane ze środków publicznych;
- wysokość opłaty za udostępnienie dokumentacji medycznej;
- wysokość opłaty za przechowywanie zwłok pacjenta (dotyczy tylko podmiotów leczniczych udzielających świadczeń zdrowotnych w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne);
- organizację procesu udzielania świadczeń zdrowotnych w przypadku pobierania opłat.
Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) – dalej u.ś.o.z. osoba przebywająca w zakładzie opiekuńczo-leczniczym ponosi koszty wyżywienia i zakwaterowania. Oznacza to, że pobyt pacjenta w zakładach opiekuńczo-leczniczych jest finansowany częściowo przez Narodowy Fundusz Zdrowia, a częściowo przez samego świadczeniobiorcę (koszty zakwaterowania i wyżywienia nie są finansowane ze środków publicznych). Wobec powyższego należy sobie odpowiedzieć na pytanie, jaki charakter mają usługi zakwaterowania i wyżywienia świadczone przez zakłady opiekuńczo-lecznicze.
Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych dzieli świadczenia opieki zdrowotnej na: świadczenie zdrowotne, świadczenie zdrowotne rzeczowe i świadczenie towarzyszące (art. 5 pkt 34 u.ś.o.z.). Świadczenia zdrowotne zostały zdefiniowane w art. 2 ust. 1 pkt 10 u.dz.l. jak również w art. 5 pkt 40 u.ś.o.z. jako działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania. Natomiast świadczenia towarzyszące są to: zakwaterowanie i wyżywienie w zakładzie opieki zdrowotnej całodobowej lub całodziennej oraz usługi transportu sanitarnego (art. 5 pkt 38 u.ś.o.z.).

Usługi zakwaterowania i wyżywienia w zakładach opiekuńczo-leczniczych są świadczeniami towarzyszącymi, finansowanymi przez pacjentów. Nie są to świadczenia zdrowotne. Artykuł 24 ust. 1 pkt 10 u.dz.l. stanowi, iż w regulaminie należy podać wysokość opłat za świadczenia zdrowotne, a zatem, w świetle powyższych definicji, w regulaminie nie ma obowiązku określania wysokości opłat za zakwaterowanie i wyżywienie.
Jednakże, odmienne kryteria nabywania leków odnoszą się do świadczeniodawcy realizującego świadczenia gwarantowane, za którego zgodnie z art. 5 pkt 41 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.), należy uznać SP ZOZ. Na mocy art. 9 u.r.l. ww. świadczeniodawca jest obowiązany nabywać leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne po cenie nie wyższej niż urzędowa cena zbytu powiększona o marżę nie wyższą niż urzędowa marża hurtowa, a w przypadku nabywania od podmiotu innego niż przedsiębiorca prowadzący obrót hurtowy po cenie nie wyższej niż urzędowa cena zbytu. Są to ceny maksymalne, co oznacza, iż SP ZOZ będzie uprawniony do nabywania przedmiotowych towarów wyłącznie po ww. cenie lub cenie niższej. W świetle powyższej regulacji dopuszczalne będzie ustalenie np. w wyniku negocjacji podczas procedury przetargowej pomiędzy przedsiębiorcą zajmującym się obrotem lekami a szpitalem, ceny niższej niż urzędowa cena zbytu powiększona o marżę nie wyższą niż urzędowa marża hurtowa lub ceny niższej od urzędowa cena zbytu (w przypadku zakupu od przedsiębiorcy nieprowadzącego obrotu hurtowego).

Uwagi
Artykuł 24 u.dz.l. wskazuje tylko przykładowy, minimalny zakres regulacji. Nie ma zatem przeszkód, czy wręcz nawet warto – dla zachowania przejrzystości - umieścić w regulaminie zapisy określające wysokość opłat ponoszonych przez pensjonariuszy tytułem zakwaterowania i wyżywienia. Ponieważ opłaty te są uzależnione od najniższej emerytury obowiązującej w danym roku oraz uzyskiwanych przez pacjenta dochodów, to w regulaminie należy umieścić jedynie ogólny zapis stanowiący podstawę do wyliczenia kwoty opłaty. Zgodnie z przepisami ustawowymi (art. 18 u.ś.o.z.) miesięczną opłatę ustala się w wysokości odpowiadającej:
- 250% najniższej emerytury, z tym że opłata nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 70% miesięcznego dochodu, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej, osoby przebywającej w zakładzie opiekuńczo-leczniczym i pielęgnacyjno-opiekuńczym;
- 200% najniższej emerytury, z tym że opłata nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 70% miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej – w przypadku dzieci o ukończenia 18. roku życia, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26. roku życia.
Przy każdorazowej nowelizacji należy wówczas pamiętać, aby odpowiednio zmieniać zapisy w regulaminie. Wysokość opłat można również oznaczyć poprzez odniesienie do konkretnego przepisu ustawowego, który określa miesięczne opłaty za pobyt.
Katarzyna Fortak-Karasińska, Marta Bogusiak