Odpowiedź:

Jeżeli promocja zdrowia ma odbywać się poprzez realizację programu polityki zdrowotnej, to zlecenie realizacji takiego programu przez jednostkę samorządu terytorialnego powinno odbywać się w drodze przetargu. Przepisy ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 618 z późn. zm.) - dalej u.dz.l., dają podstawę do przekazania środków SP ZOZ, w formie umowy bądź dotacji, na promocję zdrowia prowadzoną w formie innej niż program polityki zdrowotnej.

Uzasadnienie:

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 581 z późn. zm.) - dalej u.ś.o.z., do zadań własnych gminy w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej należy w szczególności:
1) opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów polityki zdrowotnej wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców gminy;
2) przekazywanie powiatowi informacji o realizowanych programach polityki zdrowotnej;
3) inicjowanie i udział w wytyczaniu kierunków przedsięwzięć lokalnych zmierzających do zaznajamiania mieszkańców z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz ich skutkami;
4) podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców gminy.
Zadania gminy w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń dotyczą głównie działań profilaktycznych. Od nowelizacji z dnia 22 lipca 2014 r. zredefiniowano pojęcia programów, wyodrębniając programy zdrowotne, realizowane co do zasady przez Fundusz, i programy polityki zdrowotnej, realizowane co do zasady przez ministrów lub jednostki samorządu terytorialnego. Wprawdzie określenie "programy polityki zdrowotnej" niekoniecznie musi się wiązać z działaniami profilaktycznymi, jednak w istocie działania w zakresie opracowywania programów polityki zdrowotnej przez gminy będą ukierunkowane właśnie na działania profilaktyczne. To zadanie będzie wiązało się z zadaniem określonym w art. 7 ust. 1 pkt 3 u.ś.o.z. Zarówno jednak zadania określone w art. 7 ust. 1 pkt 3 u.ś.o.z., jak i art. 7 ust. 1 pkt 4 u.ś.o.z. będą miały charakter ogólny i postulatywny. Jednostki samorządu terytorialnego, co do zasady, nie mogą finansować świadczeń zdrowotnych. Wyjątek od tej zasady dotyczy przypadku, gdy świadczenie zdrowotne stanowi element programu polityki zdrowotnej realizowanego przez samorząd przy udziale podmiotu leczniczego. W takiej sytuacji samorząd może nawiązać z podmiotem leczniczym umowę o udzielanie świadczeń. Wyjaśnienia wymaga sposób realizacji zadania określonego w art. 7 ust. 1 pkt 1 u.ś.o.z. Gminy będą finansować realizację programów polityki zdrowotnej poprzez zawieranie umów ze świadczeniodawcami na podstawie art. 48a i 48b u.ś.o.z. (tak: Agnieszka Pietraszewska-Macheta, Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Komentarz, 2015).
Zgodnie z art. 48 ust. 1 u.ś.o.z. programy zdrowotne może opracowywać, wdrażać, realizować i finansować Fundusz, a programy polityki zdrowotnej mogą opracowywać, wdrażać, realizować i finansować ministrowie oraz jednostki samorządu terytorialnego. Sposób opracowania programu polityki zdrowotnej został opisany w art. 48-48a u.ś.o.z.
W przypadku programów polityki zdrowotnej wyboru realizatora tego programu dokonuje się w drodze konkursu ofert (art. 48b ust. 1 u.ś.o.z.). W zakresie nieuregulowanym w ustawie do trybu przeprowadzenia konkursu ofert i zawarcia umów o realizację programu polityki zdrowotnej stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące przetargu, natomiast Narodowy Fundusz Zdrowia dokonuje wyboru realizatora programu zdrowotnego i zawiera z nim umowę na zasadach i w trybie określonych dla umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.
Przepis art. 48b ust. 1 u.ś.o.z. dodany przez nowelizację z dnia 22 lipca 2014 r. jest wynikiem uporządkowania regulacji dotyczącej trybu dokonywania wyboru realizatora programu, dotychczas regulowanego w art. 48 ust. 5-9 u.ś.o.z. Dla Narodowego Funduszu Zdrowia jest to tryb określony w dziale VI ustawy, natomiast dla pozostałych podmiotów wymienionych w ustępie 1, w tym jednostek samorządu terytorialnego, jest to tryb konkursu ofert wskazany w dalszych postanowieniach art. 48 u.ś.o.z., do którego w sytuacjach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego dotyczące przetargu (tak: Agnieszka Pietraszewska-Macheta, Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Komentarz, 2015).
Ze wskazanych przepisów wynika, że jeżeli promocja zdrowia ma odbywać się poprzez realizację programu polityki zdrowotnej, to zlecenie realizacji takiego programu przez jednostkę samorządu terytorialnego powinno odbywać się w drodze przetargu.
Należy jednak pamiętać o regulacjach art. 114-116 u.dz.l. Zgodnie z art. 114 ust. 1 pkt 1 u.dz.l. podmiot wykonujący działalność leczniczą może otrzymać środki publiczne z przeznaczeniem na realizację zadań w zakresie programów polityki zdrowotnej, programów zdrowotnych i promocji zdrowia, w tym na zakup aparatury i sprzętu medycznego oraz wykonanie innych inwestycji koniecznych do realizacji tych zadań. Środki te mogą zostać przyznane na podstawie umowy (art. 115 ust. 1 u.dz.l.), bądź w formie dotacji w rozumieniu przepisów o finansach publicznych (art. 115 ust. 3 u.dz.l.). Wydaje się jednak, że przepisy art. 114-116 u.dz.l. nie wyłączają stosowania art. 48b u.ś.o.z., a zatem zawarcie umowy na realizację programu polityki zdrowotnej powinno być poprzedzone przetargiem, o którym mowa w art. 48b u.ś.o.z. Wskazane przepisy dają jednak podstawę do przekazania środków, w formie umowy bądź dotacji, na promocję zdrowia prowadzoną w formie innej niż program polityki zdrowotnej.

Grzegorz Machulak, autor współpracuje z Lex Ochrona Zdrowia
Odpowiedzi udzielono 26.04.2016 r.