Pytanie pochodzi z publikacji Serwis Prawo i Zdrowie
Czy podmiot leczniczy zatrudniający rezydentów na umowę o pracę, może zawrzeć z nimi dodatkowo umowę cywilnoprawną na świadczenie przez nich usług w nocnej świątecznej pomocy lekarskiej, która znajduje się w strukturze organizacyjnej tegoż podmiotu leczniczego?
Odpowiedź:
Takie rozwiązanie nie powinno (o ile nie koliduje z programem specjalizacji) zostać zakwestionowane przez NFZ, o ile rezydent wyrazi na nie zgodę i nie utrudnia to realizacji programu specjalizacji. Natomiast może być ryzykowne z punktu widzenia przepisów prawa pracy oraz przepisów o zasadach odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne.
Uzasadnienie:
Status lekarza, który w ramach rezydentury odbywa specjalizację, został określony w ustawie o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 z późn. zm.) - dalej u.z.l.l.d. Zgodnie z treścią art. 16f ust. 3 pkt 2 lit. h u.z.l.l.d., lekarz rezydent odbywa szkolenie specjalizacyjne na podstawie programu, pełniąc w jego zakresie dyżury medyczne lub świadcząc pracę w systemie zmianowym bądź równoważnym czasie pracy, którego maksymalny wymiar jest określony w przepisach o działalności leczniczej.
Lekarz odbywa szkolenie specjalizacyjne w ramach rezydentury na podstawie umowy o pracę zawartej z podmiotem prowadzącym szkolenie specjalizacyjne na czas określony w programie specjalizacji. Umowa o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy zawierana jest w celu doskonalenia zawodowego, które obejmuje realizację programu specjalizacji.
Artykuł 16i ust. 1 u.z.l.l.d. reguluje czas pracy specjalizującego się lekarza. Zgodnie z tym przepisem, lekarz odbywa szkolenie specjalizacyjne przez cały okres jego trwania w wymiarze czasu równemu czasowi pracy lekarza zatrudnionego w podmiocie leczniczym oraz pełni dyżury lub pracuje w systemie zmianowym lub równoważnym w maksymalnym czasie pracy dopuszczonym przepisami o działalności leczniczej.
Lekarze zatrudnieni w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w postaci stacjonarnego jak i całodobowego świadczenia zdrowotnego, mogą być zobowiązani do pełnienia w przedsiębiorstwie tego podmiotu dyżuru medycznego. Czas wspomnianego dyżuru medycznego wliczany jest do czasu pracy. Praca w ramach pełnienia dyżuru medycznego może być planowana również w zakresie, w jakim będzie przekraczać 37 godzin 55 minut na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Łączny, przeciętny tygodniowy wymiar czasu pracy lekarza nie może przekroczyć 48 godzin w okresie rozliczeniowym. Lekarze mogą być, po uprzednim wyrażeniu na to pisemnej zgody, zobowiązani do pracy w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, jednak okres rozliczeniowy nie może być dłuższy niż 4 miesiące.
Wskazać również należy, że lekarzowi rezydentowi pełniącemu, w ramach realizacji programu specjalizacji, dyżur medyczny, przysługuje wynagrodzenie na podstawie umowy o pracę albo na podstawie umowy cywilnoprawnej o pełnienie dyżurów, zawartej z podmiotem prowadzącym szkolenie specjalizacyjne lub staż kierunkowy. Decyzja w sprawie wyboru formy umowy należy do kierownika jednostki organizacyjnej prowadzącej specjalizację.
Zgodnie z art. 16f ust. 1 u.z.l.l.d. lekarz odbywa szkolenie specjalizacyjne na podstawie programu specjalizacji ustalonego dla danej dziedziny medycyny, z uwzględnieniem odpowiedniego modułu. Ponadto w art. 16f ust. 3 u.z.l.l.d., wskazano że program specjalizacji zawiera „formy i metody pogłębiania i uzupełniania wiedzy teoretycznej oraz nabywania i doskonalenia umiejętności praktycznych, w szczególności poprzez pełnienie dyżurów medycznych określonych w programie danej specjalizacji lub pracę w systemie zmianowym lub równoważnym czasie pracy w maksymalnym czasie pracy dopuszczonym w przepisach o działalności leczniczej”. Lekarz rezydent nie może być zatem zmuszany do pełnienia dyżurów medycznych poza programem jego specjalizacji.
Również w ocenie Ministerstwa Zdrowia (pismo Departamentu Nauki i Szkolnictwa Wyższego Ministerstwa Zdrowia z dnia 1 lipca 2014 r. sygn. MZ-NSK-842-4262-1/MŚ/14 skierowane do Komisji Młodych Lekarzy Naczelnej Rady Lekarskiej) „dyżury medyczne w SOR, o ile nie są uwzględnione w programie specjalizacji, mogą być realizowane jedynie za zgodą zainteresowanego lekarza, z zachowaniem obowiązujących norm czasu pracy, pod warunkiem, że nie utrudnia to realizacji programu specjalizacji”. Jak podkreślono w wyżej wymienionym piśmie rezydentura jest szczególnym rodzajem umowy o pracę, ściśle określającej czas jej zawarcia, cel oraz sposób realizacji, a wszelkie opóźnienia w realizacji programu skutkują przedłużaniem procesu szkolenia, co jest zjawiskiem niekorzystnym przede wszystkim ze względu na obniżenie efektywności wykorzystania miejsc szkoleniowych. Zgodnie ze stanowiskiem Ministra Zdrowia, „oddelegowanie lekarza do pracy w innym oddziale niż przewiduje to program specjalizacji jest niezgodne z umową zawieraną z Ministrem Zdrowia na refundowanie kosztów zatrudnienia rezydentów, a to, zgodnie z § 2 ust 5 ww. umowy, wiąże się z koniecznością zwrotu środków finansowych przekazanych przez Ministra Zdrowia na jej realizację”.
Takie rozwiązanie nie powinno - o ile nie koliduje z programem specjalizacji - zostać zakwestionowane przez NFZ. Natomiast może być ryzykowne z punktu widzenia przestrzegania przepisów prawa pracy oraz przepisów o zasadach odprowadzania składek na powszechne ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z orzecznictwem sądowym (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2000 r., sygn. akt II UKN 523/99) zatrudnienie pracowników poza normalnym czasem pracy na podstawie umów cywilnoprawnych przy pracach tego samego rodzaju, co objęte stosunkiem pracy, stanowi obejście przepisów o czasie pracy w godzinach nadliczbowych oraz przepisów dotyczących składek na ubezpieczenie społeczne. Należy jednak pamiętać, że czas pracy lekarzy i lekarzy rezydentów regulują przepisy ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Istnieją również rozbieżności interpretacyjne związane z charakterem umowy zawieranej z lekarzem rezydentem, z uwagi na szczególny charakter tejże umowy (zawieranej w celu doskonalenia zawodowego).
Wskazać należy również, iż zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 z późn. zm.), za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, a także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.) stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Rodzi to konieczność po stronie pracodawcy zapłaty składek na ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2014 r. sygn. akt I UK 323/13 „wykonywanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z pracodawcą, jak i zawartych wprawdzie z osobą trzecią, ale gdy praca wykonywana jest na rzecz pracodawcy, jest traktowane tak jak świadczenie pracy w ramach klasycznego stosunku pracy łączącego jedynie pracownika z pracodawcą”.
Monika Kwiatkowska, autorka współpracuje z Serwisem Prawo i Zdrowie
Odpowiedzi udzielono 1 października 2014 r.
\