1. Wprowadzenie
Środowiska aptekarskie od dłuższego czasu dążyły do wprowadzenia w polskim prawie całkowitego zakazu reklamy aptek i punktów aptecznych. W dyskusji dotyczącej negatywnych skutków prowadzenia działalności reklamowej przez apteki i punkty apteczne swoje stanowisko prezentowali także przedstawiciele samorządu aptekarskiego. W piśmie do Ministra Zdrowia z dnia 11 sierpnia 2010 r. Prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej podkreślił, że wobec rosnącego popytu na produkty lecznicze, będącego skutkiem prowadzenia agresywnych akcji promocyjnych również przez apteki i punkty apteczne, niezbędnym warunkiem uzdrowienia rynku farmaceutycznego w Polsce jest wprowadzenie całkowitego zakazu reklamowania aptek i punktów aptecznych (zob. http://nia.org.pl/dat/magazyn/Ldz_250_2010_MZ.pdf).
Długotrwałe dążenia zmierzające do wyeliminowania możliwości prowadzenia reklamy przez apteki i punkty apteczne doprowadziły ostatecznie do wprowadzenia do ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 z późn. zm.) – dalej pr. farm. – zapisu zakazującego jakiejkolwiek formy takiej działalności apteki bądź punktu aptecznego.

2. Geneza i istota zakazu reklamy aptek
2.1. Geneza nowej regulacji
KNowelizację prawa farmaceutycznego wprowadzają przepisy uchwalonej w dniu 12 maja 2011 r. ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, poz. 696) – dalej u.r.l., które obowiązywać będą od dnia 1 stycznia 2012 r. Wprawdzie tematyka aktu prawnego wprowadzającego nowe zasady w zakresie reklamy aptek (refundacja) mogłaby sugerować, że będą one miały zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do leków czy wyrobów refundowanych, z pewnością jednak cel, jaki przyświecał ustawodawcy, był inny i obejmował to zagadnienie także w kontekście produktów (leków, środków spożywczych i wyrobów medycznych) niepodlegających refundacji.
Jako argument przemawiający za wprowadzeniem surowego zakazu prowadzenia jakiejkolwiek działalności reklamowej przez apteki i punkty apteczne wskazuje się art. 86 ust. 1 pr. farm., który wyraźnie stwierdza, że apteka jest placówką ochrony zdrowia publicznego. Konsekwencją tego zapisu jest bowiem konieczność przyjęcia, że działalność apteki powinna koncentrować się na świadczeniu profesjonalnych usług farmaceutycznych i jedynie w tym aspekcie powinna ona konkurować z innymi placówkami tego rodzaju, tymczasem coraz częściej zaobserwować można nasilającą się rywalizację pomiędzy aptekami opartą na intensywnej działalności marketingowej, mogącą w rezultacie niekorzystnie oddziaływać na interesy pacjentów (por. przywołane stanowisko Prezesa Naczelnej Rady Aptekarskiej).

2.2. Istota zakazu reklamy aptek
Znowelizowany przepis art. 94a pr. farm. przewiduje, że od dnia 1 stycznia 2012 r. zabroniona będzie reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności. Z brzmienia przepisu wynika także, że wprowadzony zakaz nie będzie obejmował informacji o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego, ustawodawca przyjął bowiem, że informacje te nie posiadają cech reklamy. Z pozoru jednoznaczny przepis art. 94a pr. farm. budzi poważne wątpliwości ze względu na brak definicji reklamy apteki zarówno w prawie farmaceutycznym, jak i w nowej ustawie o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych. W zaistniałej sytuacji w celu określenia znaczenia i granic pojęcia „reklama apteki (punktu aptecznego)" Ministerstwo Zdrowia wskazuje na konieczność odwołania się do definicji tego rodzaju reklamy ustalonej w orzecznictwie sądów administracyjnych.
Wspomniany powyżej problem dotyczący określenia, jakie dokładnie działanie należy kwalifikować jako reklamę apteki, a co jest z tej definicji wyłączone, poruszony został m.in. w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 marca 2008 r., VII SA/Wa 1985/07. Stwierdzono w nim, że reklamą apteki będzie każde działanie „polegające na zachęcaniu potencjalnych klientów do dokonywania zakupu usług farmaceutycznych w konkretnej aptece lub punkcie aptecznym. Każde działanie skierowane do publicznej wiadomości, niezależnie od sposobu i metody jego przeprowadzenia oraz środków użytych do jego realizacji, jeżeli jego celem jest zwiększenie sprzedaży produktów leczniczych i wyrobów medycznych oferowanych w danej aptece". Z przytoczonego fragmentu wyroku WSA wynika bardzo szeroki zakres pojęcia reklamy apteki, obejmujący w zasadzie każdą działalność podejmowaną w jednym określonym celu: zwiększenia sprzedaży produktów z asortymentu danej apteki.

Uwzględniając tak ustaloną definicję, nie powinno ulegać wątpliwości, że do szerokiego pojęcia reklamy apteki należy zaliczyć takie formy informowania klientów o działalności apteki, jak różnego rodzaju plakaty, ulotki, gazetki czy reklama prasowa i inna outdoorowa prowadzona poza lokalem apteki, z zastrzeżeniem, że celem takiego informowania musi być przyciąganie klientów do korzystania z oferowanych przez nią usług.
(...)