Przekazany do konsultacji publicznych w dniu 8 czerwca 2016 r. projekt ustawy zmieniającej zakłada przeniesienie przepisów dotyczących stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu jak również stwierdzenia zgonu wskutek nieodwracalnego zatrzymania krążenia z ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Wskazana zmiana ma między innymi zmniejszyć panujące przekonanie, iż stwierdzenie zgonu we wskazanych przypadkach ma na celu jak najszybsze pobranie komórek, tkanek i narządów.
Zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy zmieniającej ustawę z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 464 z późn. zm.) oraz ustawę z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 793 z późn. zm.) stanowisko w sprawie zmiany przepisów prezentuje między innymi Krajowa Rada Transplantacyjna i środowisko anestezjologów.
Projekt zakłada między innymi usunięcie z art. 43 u.z.l.l.d., który określa generalną zasadę, iż lekarz może stwierdzić zgon na podstawie osobiście wykonanych badań i ustaleń lub stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu (śmierci mózgu) albo nieodwracalnego zatrzymania krążenia, wyrazów z „zastrzeżeniem sytuacji określonych w odrębnych przepisach”. Wskazane odwołanie dotyczyło przepisów ustawy transplantacyjnej. Dodatkowo projekt proponuje dodanie do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty nowego przepisu art. 43a, który określa procedury stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu, jak również nieodwracalnego zatrzymania krążenia poprzedzającego pobierania narządów. Procedura 2-osobowego (2 lekarzy specjalistów posiadających II stopień specjalizacji lub tytuł specjalisty, w tym jeden specjalista w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii lub neonatologii, a drugi w dziedzinie medycyny ratunkowej, chorób wewnętrznych, kardiologii dziecięcej lub pediatrii) stwierdzenia nieodwracalnego zatrzymania krążenia ma dotyczyć przypadków przed pobraniem narządów, rozumianych jako zespół tkanek o określonej budowie i funkcjach w tym przede wszystkim serca, wątroby, nerek, płuc, trzustki. W przyszłości ma również dotyczyć jelit, kończyn czy unaczynnionych kości.
W projekcie ustawy zmieniającej wprowadzono zasadę, iż trwałe nieodwracalne ustanie czynności mózgu ma stwierdzać dwóch lekarzy posiadających specjalizację, w tym jeden specjalista w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii lub neonatologii, a drugi w dziedzinie neurologii, neurologii dziecięcej lub neurochirurgii. Do tej pory komisja była złożona z trzech lekarzy o określonych specjalnościach. Wezwanie dwóch dostępnych specjalistów ma być rozwiązaniem skutecznym i zgodnym z zasadami stosowanymi w innych krajach. Wprowadzenie neonatologa i neurologa dziecięcego ma umożliwić orzekanie w oddziałach noworodków prowadzonych przez neonatologów. Obecnie obowiązujące przepisy stanowią, iż neurolog dziecięcy nie jest uprawniony do orzekania, co jest nielogiczne w takich podmiotach leczniczych jak np. Instytut Pomnik „Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie, w przypadku rozpoznawania śmierci mózgu u dzieci.
Sposób i kryteria stwierdzania trwałego i nieodwracalnego ustania czynności mózgu oraz nieodwracalnego zatrzymania krążenia poprzedzającego pobranie narządów będą ustalane przez lekarzy specjalistów będących ekspertami w danych dziedzinach medycyny, a następnie ogłaszane w drodze obwieszczenia Ministra Zdrowia.
Projektowana ustawa pozostawia w ustawie transplantacyjnej przepisy wskazujące generalną zasadę, iż pobranie komórek, tkanek lub narządów do przeszczepienia jest dopuszczalne po stwierdzeniu trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu lub po stwierdzeniu zgonu wskutek nieodwracalnego zatrzymania krążenia.
Zakłada się, iż projektowana ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Opracowanie: Jacek Tkacz, RPE WK
Źródło: legislacja.rcl.gov.pl, stan z dnia 9 czerwca 2016 r.