Apteka nie może sprzedawać czasopism o tematyce zdrowotnej

Czy apteka może sprzedawać czasopisma o tematyce zdrowotnej?

Odpowiedź

Nie. Sprzedaż przez aptekę czasopisma o tematyce zdrowotnej nie mieści się w zakresie działalności dopuszczalnej przez prawo do prowadzenia w aptece.

Uzasadnienie

Zgodnie z treścią art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 z późn. zm.) - dalej u.p.f., apteka jest placówką ochrony zdrowia publicznego, w której osoby uprawnione świadczą w szczególności usługi farmaceutyczne, o których mowa w ust. 2. W art. 86 ust. 2 u.p.f. doprecyzowane zostało, iż nazwa "apteka" zastrzeżona jest wyłącznie dla miejsca świadczenia usług farmaceutycznych obejmujących:
- wydawanie produktów leczniczych i wyrobów medycznych, określonych w odrębnych przepisach;
- sporządzanie leków recepturowych, w terminie nie dłuższym niż 48 godzin od złożenia recepty przez pacjenta, a w przypadku recepty na lek recepturowy zawierający środki odurzające lub oznaczonej "wydać natychmiast" - w ciągu 4 godzin;
- sporządzenie leków aptecznych;
- udzielanie informacji o produktach leczniczych i wyrobach medycznych.
Zgodnie z art. 86 ust. 3 u.p.f. w przypadku aptek szpitalnych usługą farmaceutyczną jest również:
- sporządzanie leków do żywienia pozajelitowego;
- sporządzanie leków do żywienia dojelitowego;
- przygotowywanie leków w dawkach dziennych, w tym leków cytostatycznych;
- sporządzanie produktów radiofarmaceutycznych na potrzeby udzielania świadczeń pacjentom danego podmiotu leczniczego;
- wytwarzanie płynów infuzyjnych;
- organizowanie zaopatrzenia szpitala w produkty lecznicze i wyroby medyczne;
- przygotowywanie roztworów do hemodializy i dializy dootrzewnowej;
- udział w monitorowaniu działań niepożądanych leków;
- udział w badaniach klinicznych prowadzonych na terenie szpitala;
- udział w racjonalizacji farmakoterapii;
- współuczestniczenie w prowadzeniu gospodarki produktami leczniczymi i wyrobami medycznymi w szpitalu.

Poza udzielaniem usług farmaceutycznych w aptekach szpitalnych dopuszczalne jest:
- prowadzenie ewidencji badanych produktów leczniczych oraz produktów leczniczych i wyrobów medycznych otrzymywanych w formie darowizny.
- ustalanie procedur wydawania produktów leczniczych lub wyrobów medycznych przez aptekę szpitalną na oddziały oraz dla pacjenta.
Ponadto w aptekach ogólnodostępnych:
- mogą być wydawane na podstawie recepty lekarza weterynarii produkty lecznicze lub leki recepturowe przeznaczone dla ludzi, które będą stosowane u zwierząt, a także
- na wydzielonych stoiskach można sprzedawać produkty określone w art. 72 ust. 5 u.p.f. (tj. m.in. środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, suplementy diety, środki higieniczne, niektóre kosmetyki, przedmioty do pielęgnacji niemowląt i chorych, środki dezynfekcyjne stosowane w medycynie czy też środki higieniczne) jeśli posiadają wymagane prawem atesty lub zezwolenia, pod warunkiem że ich przechowywanie i sprzedaż nie będą przeszkadzać podstawowej działalności apteki.

Podkreślenia wymaga, iż zgodnie z art. 86 ust. 9 u.p.f. inne niż wskazane powyżej rodzaje działalności dopuszczalne do prowadzenia w aptece może określić Minister Zdrowia w drodze rozporządzenia. Rozporządzenie takie nie zostało jednak wydane.
Wykładnia ww. przepisów przez GIF i sądy administracyjne była bardzo restrykcyjna – za dopuszczalne w aptece uznawano jedynie działania enumeratywnie wymienione w art. 86 u.p.f. (np. wyrok WSA w Warszawie z dnia 17 października 2008 r., sygn. akt: VII SA/Wa 698/08).

Odmienny pogląd zaprezentował NSA w wyroku z dnia 11 stycznia 2012 r., sygn. akt: II GSK 1365/10, zgodnie z którym "apteka ogólnodostępna jako placówka ochrony zdrowia może posiadać ciśnieniomierz do dokonywania bezpłatnego pomiaru ciśnienia tętniczego przez jej klientów." W uzasadnieniu podkreślono, iż "Dokonywanie bezpłatnego pomiaru ciśnienia tętniczego w aptece ogólnodostępnej jako placówce ochrony zdrowia publicznego należy uznać za działanie w interesie publicznym, na rzecz ochrony zdrowia publicznego, nie jest zatem uzasadnione wprowadzanie w tym zakresie zakazów lub ograniczeń wolności gospodarczej stosownie do art. 20 i 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polski z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.)".

Sąd podkreślił również, iż "apteka jest placówką ochrony zdrowia. Pojęcie "placówka ochrony zdrowia publicznego" nie zostało bliżej określone w przepisach ustawy. Z wykładni literalnej (językowej) tego przepisu wynika, że działalność apteki ma służyć ochronie zdrowia publicznego. Zatem wykładnia tego przepisu powinna być dokonana w zgodzie z Konstytucją RP, a zwłaszcza z art. 68 ust. 1 Konstytucji RP, który stanowi, że każdy ma prawo do ochrony zdrowia.(...) Treścią prawa do ochrony zdrowia nie jest jakiś abstrakcyjnie określony i w gruncie rzeczy niedefiniowalny stan zdrowia poszczególnych jednostek, ale możliwość korzystania z systemu ochrony zdrowia funkcjonalnie ukierunkowanego na zwalczanie i zapobieganie chorobom, urazom i niepełnosprawności."

Zatem to, czy dana działalność apteki jest dopuszczalna zależeć będzie zgodnie z ww. wyrokiem od tego, czy służy ona ochronie zdrowia publicznego. Niestety jest to kwestia ocenna i o ile dopuszczalne w kontekście cytowanego wyroku NSA wydaje się być np. wykonywanie w aptece np. pomiaru cukru, a więc czynności wykonywanej nieodpłatnie to sprzedaż czasopisma o charakterze medycznym przez aptekę nie mieści się moim zdaniem w granicach dopuszczalnej działalności apteki i tak też może być oceniana przez organy inspekcji farmaceutycznej i sądy.

Ponadto wskazać należy, iż sądy nadal utrzymują rygorystyczne stanowisko odnośnie zakresu dopuszczalnej działalności aptek. Przykładowo, zgodnie z wyrokiem WSA z dnia 14 czerwca 2012 r., sygn. akt VI SA/Wa 152/12, - : "W aptece ogólnodostępnej nie może być prowadzona działalność inna niż określona w art. 86 ust. 2, 5 i 8 u.p.f. W aptece ogólnodostępnej nie może być prowadzona działalność polegająca na dokonywania badania (analizy) stanu skóry i włosów za pomocą aparatu do mierzenia stopnia nawilżenia skóry, jej elastyczności, gładkości, przebarwienia, porów, wrażliwości, zmarszczek oraz utraty owłosienia, gęstości, grubości i struktury włosów, skóry głowy oraz naskórka (zwanymi potocznie dermokonsultacjami), gdyż działalność taka nie mieści się w zakresie czynności, które mogą być wykonywane w aptece." Wyrok ten jak łatwo zauważyć zawiera odmienną interpretację przepisów w stosunku do cytowanego wcześniej orzeczenia NSA.

Dodatkowo pamiętać należy, iż czynności odejmowane przez apteki nie mogą naruszać zakazu reklamy aptek i ich działalności.