20 procent zidentyfikowanych genów ludzkich jest objętych ochroną patentową

Obowiązujący system patentowy, zarówno polski, jak i europejski, dopuszcza możliwość uzyskania patentu na sekwencję genu występującą w naturze. Duża część genomu ludzkiego, według szacunków około 20 procent genów spośród wszystkich obecnie zidentyfikowanych, została już objęta ochroną patentową pisze we wprowadzeniu do publikacji Patentowanie genów ludzkich jej autorka, Julia Stanek.

Autorka podkreśla, że niezależnie od uregulowania prawnego tego zagadnienia oraz liczby dotychczas przyznanych patentów, patentowanie genów wciąż budzi wiele kontrowersji nie tylko natury prawnej, ale również etycznej, ekonomicznej i społecznej.

„Jak w każdej tego rodzaju dyskusji nie brakuje zarówno zwolenników, jak i przeciwników przyznawania patentów na geny. Dodatkowo osoby należące do tych przeciwnych obozów stanowią bardzo zróżnicowane grono, bowiem należą do nich nie tylko prawnicy, ale też między innymi biologowie, genetycy, filozofie, etycy, a także przedstawiciele biznesu. W związku z tą różnorodnością, również argumenty uzasadniające racje poszczególnych grup są bardzo różnorodne, a dyskusja toczy się niewątpliwie na wielu płaszczyznach.” – czytamy we wprowadzeniu do książki.

Autorka podjęła się przedstawienia najistotniejszych głosów i zaprezentowała oraz oceniła najbardziej znaczące stanowiska w dyskusji toczącej się wokół patentowania genów. Wskazuje też na istnienie innych możliwości regulacji kwestii patentowania genów.

Julia Stanek wyjaśnia, że głównym przedmiotem jej analizy są patenty obejmujące sekwencje nukleotydów, które są identyczne z tymi, które występują w stanie naturalnym. 

„Są to fragmenty DNA, które nie zostały pierwotnie stworzone przez wynalazcę, fragmenty, które zawierają tę samą informację genetyczną co odpowiadający im w genomie fragment. Ograniczenie badania do wskazanego zakresu wydaje się uzasadnione chociażby ze względu na doniosłość problemu udzielania praw własności intelektualnej na materiał biologiczny występujący w takiej samej postaci w stanie naturalnym. Należy podkreślić, że mówiąc o patentowaniu sekwencji nukleotydów, nie odnoszę się do wszystkich możliwych sekwencji, w tym takich, które zostały sztucznie skonstruowane przez badaczy lub znacznie przez nich zmodyfikowane. Ujmując rzecz inaczej, przedmiot niniejszego opracowania jest zawężony do patentów udzielnych na geny istniejące naturalnie, w tym również na takie, które chociaż są wyizolowane i zsyntetyzowane przez naukowców, wciąż zawierają tę samą informację genetyczną, co sekwencje nukleotydów istniejące naturalnie” – czytamy we wprowadzeniu do opracowania.

Analiza teoretycznoprawna zawarta w publikacji jest oparta przede wszystkim na polskich oraz europejskich aktach prawnych.  Autorka ze względu na charakter badanego zagadnienia omawia, jedynie w podstawowym zakresie, również regulacje międzynarodowe dotyczące patentów genowych. Bierze również pod uwagę orzecznictwo Biura  Patentów i Znaków Towarowych Stanów Zjednoczonych oraz orzecznictwo sądów Stanów Zjednoczonych, które ma doniosły wpływ na orzecznictwo urzędów patentowych w pozostałych krajach.

Książka przedstawia wieloaspektową analizę problemu patentów udzielanych na sekwencje nukleotydów pochodzące z genomu ludzkiego. Zagadnienia poruszane w monografii są obecnie przedmiotem dyskusji nie tylko w środowisku naukowym, lecz także w mediach (np. sprawa związana z testami wykrywającymi mutacje w genach BRCA1/2).

Publikacja przeznaczona jest dla naukowców zajmujących się prawem własności intelektualnej, filozofią i teorią prawa oraz dla studentów uczestniczących w wykładach z bioetyki, prawa patentowego, prawa medycznego, filozofii i teorii prawa. Zainteresuje również rzeczników patentowych, legislatorów oraz przedsiębiorców branży biotechnologicznej.

Książka dostępna jest w księgarni Profinfo.

Informacja o autorce

Julia Stanek - doktor nauk prawnych, lekarz medycyny, ukończyła studia na Wydziale Lekarskim Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.