Określenie „sesji nadzwyczajnej” nie jest określeniem ustawowym. „Sesja nadzwyczajna” jest terminem potocznym, powszechnie akceptowalną nazwą sesji zwoływanej przez przewodniczącego rady w określonym przez ustawę trybie, którego podstawowym elementem jest wniosek o jej zwołanie. Dlatego prawidłowo sporządzony wniosek o zwołanie sesji nie powinien brzmieć „wniosek o zwołanie sesji nadzwyczajnej”, lecz „wniosek o zwołanie sesji w trybie art. …. ustawy samorządowej, odpowiedniej dla danej jednostki samorządu terytorialnego [j.s.t.].










Zwołanie sesji na wniosek

Kwestie zwołania sesji organu uchwałodawczego jednostki samorządu terytorialnego na wniosek radnych uregulowane są w ustawach samorządowych dość jednorodnie:
• ustawa o samorządzie gminnym – art. 20;
• ustawa o samorządzie powiatowym – art. 15;
• ustawa o samorządzie województwa – art. 21.

Dokonując kompilacji tych przepisów można stwierdzić, że:
1. Rada (sejmik) obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał.
2. Do zawiadomienia o zwołaniu sesji dołącza się porządek obrad wraz z projektami uchwał.
3. Rada gminy może wprowadzić zmiany w porządku bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady.
4. Przewodniczący:
     • rady gminy na wniosek wójta lub co najmniej 1/4 ustawowego składu rady;
     • rady powiatu na wniosek zarządu powiatu lub co najmniej 1/4 ustawowego składu rady;
     • sejmiku wojewódzkiego na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu sejmiku województwa
– obowiązany jest zwołać sesję na dzień przypadający w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku, o ile wniosek o zwołanie sesji będzie zawierał porządek sesji oraz projekty uchwał.
5. Porządek sesji zwołanej na wniosek, o którym mowa w pkt 4 może być na sesji zmieniony bezwzględną większością głosów ale tylko pod warunkiem, że zgodę na zmianę porządku wyrazi wnioskodawca zwołania sesji.
6. Przewodniczący rady (sejmiku) jest obowiązany wprowadzić projekt uchwały do porządku obrad najbliższej sesji odpowiednio: 
    • na wniosek wójta, który wpłynął do rady gminy co najmniej 7 przed dniem rozpoczęcia sesji;
    • na wniosek starosty, jeżeli wnioskodawcą jest zarząd powiatu, a projekt wpłynął do rady powiatu co najmniej 7 dni przed dniem rozpoczęcia sesji rady;
    • na wniosek marszałka województwa, jeżeli wnioskodawcą jest zarząd województwa, a projekt wpłynął do sejmiku co najmniej 7 dni przed dniem rozpoczęcia sesji sejmiku.

Pismo skierowane do przewodniczącego rady w sprawie zwołania sesji powinno składać się z dwóch części: wniosku o zwołanie oraz porządku obrad.

Przykład wniosku złożonego przez radnych gminy: 


                                                                                                                                            Przewodniczący 
                                                                                                                                            Rady Gminy (Miasta) 
                                                                                                                                           ………………..

My niżej podpisani radni wnosimy o zwołanie sesji Rady Gminy (Miasta) ………. w trybie art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) z następującym porządkiem obrad:

1. Otwarcie sesji i stwierdzenie prawomocności obrad.
2. Ustalenie porządku dziennego obrad.
3. Powołanie Komisji Uchwał.
6. Interpelacje i wolne wnioski.
7. Rozpatrzenie projektu uchwały w sprawie zmiany w budżecie Gminy ……...
8. Rozpatrzenie projektu uchwały w sprawie …………………..
9. Sprawy różne.
11. Zakończenie obrad XLVI sesji Rady Miasta.

Podpisy radnych (czytelne):
1. …………………………………………..
2. …………………………………………..
3. …………………………………………..
4. …………………………………………..
5. …………………………………………..
Itd.

W załączeniu projekty uchwał, o których mowa w pkt 8 i 9.


Kilka kwestii związanych z sesją zwołaną na wniosek

Wymóg co najmniej 1/4 ustawowego składu rady

Jedyną osobą uprawnioną do zwołania sesji rady (sejmiku) jest jej przewodniczący, a podczas jego nieobecności lub niemożności pełnienia funkcji, wyznaczony przez przewodniczącego jego zastępca (w przypadku niewyznaczenia zastępcy, zastępca przewodniczącego najstarszy wiekiem). Zwołanie sesji przez osobę nieuprawnioną powoduje, że sesja ma charakter „nielegalny” i podjęte w jej toku rozstrzygnięcia (uchwały) nie będą miały mocy wiążącej.

Konstrukcja przytoczonych wyżej przepisów oraz orzecznictwo sądów administracyjnych pozwala wysnuć dwa wnioski:
1) wniosek o zwołanie sesji spełniający wymóg podpisania przez co najmniej 1/4 ustawowego składu rady, zawierający propozycję porządku obrad oraz projekty (jeżeli takie mają być podjęte na sesji) stanowi zobowiązanie dla przewodniczącego, który jeżeli nie zwoła sesji na dzień przypadający w ciągu 7 dni od dnia wpłynięcia wniosku złamie obowiązujące prawo;
2) biorąc pod uwagę, że przewodniczący rady jest wyposażony w kompetencje zwołania sesji z własnej inicjatywy, wniosku niespełniającego wymogu uzyskania poparcia odpowiedniej ilości radnych przewodniczący może:
     • nie uwzględnić,
     • lub ocenić z pespektywy „potrzeby” załatwienia określonej sprawy j.s.t. i zwołać sesję z własnej inicjatywy z porządkiem obrad proponowanym we wniosku z zastrzeżeniem, że nie naruszy w tym względzie zasad ustalonych w statuach gminy lub powiatu, a w przypadku sejmiku wojewódzkiego przepisów zawartych w innych uchwałach dotyczących organizacji wewnętrznej oraz trybu pracy sejmiku.

Zmiana porządku sesji zwołanej na wniosek

Porządek sesji ustala (układa) przewodniczący rady. Jednakże w przypadku sesji zwołanej na wniosek spełniający wymogi formalne, przewodniczący związany jest jego treścią także w zakresie proponowanego porządku obrad. Radni większością ustawowego składu rady w dowolnej chwili mogą dokonać zmian w porządku polegających na:
• zdjęciu punktu z porządku obrad;
• dodaniu nowego punktu do porządku obrad (we wskazanym przez radę miejscu);
• zmianie kolejności poszczególnych punktów;
• zmianie treści (przedmiotu) poszczególnych punktów porządku obrad 
– o ile wnioskodawcy wyrażą na to zgodę.

Dość powszechnym, nie tyle błędem co niezręcznością, jest formułowanie poszczególnych punktów obrad w formie: „x. Podjęcie uchwały w sprawie ......”, gdy w rzeczywistości podjęcie uchwały jest tylko jednym z elementów, czynnością finalną pracy rady (sejmiku) w danym punkcie obrad, która niekoniecznie musi mieć miejsce np. w sytuacji, gdy w trakcie rozpatrzenia uchwały radni dojdą do przekonania, że przedstawiony projekt „nie nadaje” się do głosowania i zażądają dokonania dodatkowych czynności np. opinii, przeredagowania. Bardziej właściwą nazwą będzie „x. Rozpatrzenie projektu uchwały w sprawie ……”.

Statut lub uchwała sejmiku mogłaby narzucać określone ramy przebiegu takiego rozpatrzenia, np.:
• przedstawienie (odczytanie) projektu uchwały (np. przez wnioskodawcę, wójta, starostę itd.);
• przedstawienie opinii komisji oraz innych właściwych organów (RIO, wojewody, itd.);
• dyskusja;
• głosowanie.

Zgoda wnioskodawcy o zwołanie sesji powinna być wyraźnie wyartykułowana i odnotowana w protokole z sesji. Należy przyjąć, że w przypadku wniosku kilku (np. 6) radnych (nie mniej niż 1/4 ustawowego składu rady) zgodę na zmianę porządku obrad muszą wyrazić wszyscy, którzy podpisali się pod wnioskiem. Nie można zastosować tu zasady większości wnioskodawców i brak wyraźnej zgody przynajmniej jednego z nich uniemożliwia dokonanie takiej zmiany. Inaczej mówiąc, jeżeli wniosek o zwołanie sesji o określonym porządku obrad złożyło 6 radnych to do jego zmiany nie wystarczy zgoda 4 czy 5 lecz wszystkich 6-ciu.

W tym kontekście warto jest również zwrócić uwagę na problem ograniczonego prawa wnioskodawców, w tym także wójta, do wycofania określonego projektu uchwały ujętego w porządku już zwołanej sesji (nie tylko tzw. nadzwyczajnej). Zgodnie z przepisami wydaje się, że uchwała ujęta w porządku obrad staje się niejako „własnością” rady i wniosek o zdjęcie punktu, który jej dotyczy z porządku obrad winien być głosowany wg ogólnych zasad zmiany porządku obrad sesji. Co prawda odmienna praktyka polegająca na zdjęciu na „życzenie” wnioskodawcy z porządku obrad projektu uchwały poprzez tzw. aklamację nie pozostawia płaszczyzny do reakcji organów nadzoru. Wojewoda nie może radnym nakazać rozpatrzenia uchwały (jakiejkolwiek), z której wycofał się wnioskodawca.

Przewodniczący rady łamie prawo

Dotychczasowe rozważania prowadzą do kolejnego bardzo interesującego wniosku. Przyjmując hipotetyczną sytuację, w której przewodniczący rady zwołuje sesję w konsekwencji poprawnie złożonego pod względem formalnym wniosku radnych lub wójta, ale w terminie późniejszym niż 7 dni wyznaczonych przez ustawę np. 8 dnia – mimo że (zdaniem autora) mamy do czynienia z oczywistym złamaniem przepisu ustawowego, zwołana sesja będzie legalna, a w dodatku nie będą miały do niej zastosowania rygory dotyczące zgody wnioskodawcy na zmianę porządku obrad. Nie będzie to już sesja tzw. nadzwyczajna. Postępowanie przewodniczącego polegające na zwołaniu sesji na wniosek po upływie ustawowego terminu wymyka się spod jakiejkolwiek odpowiedzialności prawnej i może być rozpatrywane co najwyżej w kategoriach odpowiedzialności porządkowej lub politycznej wewnątrz rady.


Ireneusz Krześnicki

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym. (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.)
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm.)