Z dniem 1 stycznia 2016 r. weszła w życie nowelizacja przepisów ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. 2015 r. poz. 1286 – przywoływana dalej jako ustawa). Wprowadzono jej brzmieniem nowe regulacje, które w istotny sposób wpływają na dotychczasowe obowiązki korzystających z zezwoleń na sprzedaż i podawanie alkoholu. Jako zmianę najistotniejszą z punktu widzenia praktyki organów administracji publicznej oraz posiadaczy zezwoleń na sprzedaż i podawanie napojów alkoholowych uznać należy wprowadzenie dodatkowego – 30-dniowego terminu na wniesienie opłaty za korzystanie z zezwoleń oraz na złożenie pisemnego oświadczenia o wartości sprzedaży poszczególnych rodzajów napojów alkoholowych w punkcie sprzedaży w roku poprzednim.

 

Według stanu prawnego obowiązującego do dnia 1 stycznia 2016 r., zgodnie z art. 18 ust. 12 pkt 5 ustawy zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych wygasały w przypadku „niezłożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 11(1) ust. 4, lub niedokonania opłaty w wysokości określonej w art. 11(1) ust. 2 i 5 w terminach, o których mowa w art. 11(1) ust. 7”.

W przypadku oświadczenia o wartości sprzedaży poszczególnych rodzajów napojów alkoholowych w punkcie sprzedaży w roku poprzednim, złożyć je należało do dnia 31 stycznia roku kalendarzowego, zaś opłaty za korzystanie z zezwoleń w terminach do dnia 31 stycznia, 31 maja i 30 września danego roku kalendarzowego.

Terminy wskazane w art. 11(1) ust. 4 i art. 11 (1) ust. 7 ustawy traktowane były jako terminy prawa materialnego, w związku z czym dokonanie powyższych czynności po ich upływie oznaczało, że są one nieskuteczne, co rodziło po stronie organu, który wydał zezwolenie obowiązek stwierdzenia jego wygaśnięcia.


Znowelizowane brzmienie przepisów ustawy

Wraz z wejściem w życie przepisów zmieniających ustawę, przywołany powyżej art. 18 ust. 12 pkt 5 ustawy zyskał nowe brzmienie, zgodnie z którym „zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, wygasa w przypadku niedopełnienia w terminach obowiązku:
a) złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 11(1) ust. 4, lub
b) dokonania opłaty w wysokości określonej w art. 11 (1) ust. 2 i 5”.


Powyższe nie oznaczałoby istotnej zmiany w porównaniu do stanu obowiązującego do dnia wejścia w życie nowelizacji, gdyby nie dodane art. 18 ust. 12a oraz art. 18 ust. 12b ustawy.
• Art. 18 ust. 12a ustawy: „W przypadku, o którym mowa w ust. 12 pkt 5 lit. a, zezwolenie wygasa z upływem 30 dni od dnia upływu terminu dopełnienia obowiązku złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 11(1) ust. 4, jeżeli przedsiębiorca w terminie 30 dni od dnia upływu terminu do dokonania czynności określonej w ust. 12 pkt 5 lit. a nie złoży oświadczenia wraz z jednoczesnym dokonaniem opłaty dodatkowej w wysokości 30% opłaty określonej w art. 11(1) ust. 2”.
• Art. 18 ust. 12b ustawy: „W przypadku, o którym mowa w ust. 12 pkt 5 lit. b, zezwolenie wygasa z upływem 30 dni od dnia upływu terminu dopełnienia obowiązku dokonania opłaty w wysokości określonej w art. 11(1) ust. 2 i 5, jeżeli przedsiębiorca w terminie 30 dni od dnia upływu terminu do dokonania czynności określonej w ust. 12 pkt 5 lit. b nie wniesie raty opłaty określonej w art. 11(1) ust. 2 albo 5, powiększonej o 30% tej opłaty”.

@page_break@

W myśl powołanych wyżej przepisów, korzystający z zezwoleń może złożyć oświadczenie o wartości sprzedaży poszczególnych rodzajów napojów alkoholowych w roku poprzednim po dniu 30 stycznia, zaś opłaty za korzystanie z zezwoleń wnieść po dniach 31 stycznia, 31 maja i 30 września danego roku kalendarzowego.

Zarówno w przypadku złożenia oświadczenia, jak i wniesienia opłaty, skuteczność dokonania tych czynności po upływie ww. terminów podstawowych ustawodawca uzależnił od kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek:
a) czynność dokonana być musi przed upływem 30 dni liczonych od dnia wskazanego jako termin podstawowy (przykładowo 30 dni od dnia 31 stycznia w przypadku obowiązku złożenia oświadczenia)
b) wraz z dokonaniem czynności wniesiona musi zostać opłata dodatkowa w wysokości:
- w przypadku złożenia oświadczenia, w wysokości 30% opłaty określonej w art. 11(1) ust. 2 ustawy
- w przypadku wniesienia raty opłaty za korzystanie z zezwolenia, powiększonej o 30% tej opłaty


Wprowadzonymi zmianami ustawodawca złagodził procedury składania oświadczeń o wartości sprzedanych napojów alkoholowych oraz wnoszenia opłat za korzystanie z zezwoleń. W rezultacie zmian ustalono dwa terminy na dokonywanie czynności, które co warto podkreślić, mają charakter terminów prawa materialnego, przy czym możliwość „skorzystania” z dokonania czynności w terminie dodatkowym uwarunkowano spełnieniem ww. ustawowych przesłanek.

W sprawach wszczętych i niezakończonych do dnia 1 stycznia 2016 r. stosować należy przepisy nowelizacji.

W związku z tym, że w przepisach wprowadzających nowelizację ustawy brak jest przepisów przejściowych, które regulowałyby jakie przepisy należy stosować w przypadku spraw wszczętych, a niezakończonych do dnia wejścia w życie nowych przepisów uznać należy, że stosować należy przepisy nowelizacji. Powyższe wynika m.in. z potwierdzonej wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 listopada 2006 r. w sprawie K 30/06 (OTK-A 2006 nr 10, poz. 149) i obowiązującej w polskim systemie prawnym zasady działania nowego prawa wprost. W przywołanym wyroku Trybunał wskazał bowiem, że „milczenie ustawodawcy co do reguły intertemporalnej należy uznać za przejaw jego woli bezpośredniego działania nowego prawa, chyba że przeciw jej zastosowaniu przemawiają ważne racje systemowe lub aksjologiczne”.

Uznać w zgodzie z powyższym należy, że w sprawach w przedmiocie wygaśnięcia zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, które nie zostały zakończone decyzją ostateczną do dnia 1 stycznia 2016 r. zastosowanie znajdują przepisy znowelizowane. Ustalenie to ma swoje konsekwencje w sprawach, w których zmiana stanu prawnego nastąpiła po wniesieniu odwołania od decyzji stwierdzającej wygaśnięcie zezwolenia a przed jego rozpatrzeniem przez organ odwoławczy.


Jak powinny orzekać organy odwoławcze w sprawach ?

W związku z tym, że organy I instancji wydawały decyzję w oparciu o przepisy nieobowiązujące w dacie rozstrzygania sprawy przez organy odwoławcze, zasadne wydaje się przyjęcie stanowiska, że w pierwszej kolejności organy II instancji muszą uchylić zaskarżone decyzje organów I instancji w całości i orzec na podstawie przepisów obecnie obowiązujących. Organ administracji zobligowany jest bowiem stosować przepisy prawa materialnego obowiązujące w dniu orzekania. W rezultacie jednak, nawet w przypadku dokonania przez korzystającego z zezwolenia czynności w terminie do 30 dni od dnia upływu terminu podstawowego, nie może ona – w świetle obowiązujących aktualnie przepisów - zostać uznana za skutecznie dokonaną, nie uiszczono bowiem opłaty dodatkowej, co stanowi przecież jedną z kumulatywnych przesłanek uznania wpłaty w 30-dniowym terminie za dopuszczalną. Przy czym ww. termin, jako termin materialny, nie może zostać przywrócony.

Z powyższego wynika, że brak wprowadzenia w ustawie zmieniającej przepisów  intertemporalnych wskazujących, że do spraw wszczętych przed dniem wejścia jej w życie, a nie zakończonych decyzja ostateczną stosuje się przepisy dotychczasowej, powoduje zamieszanie i rodzi kontrowersje. Skoro bowiem w dacie dokonywania czynności (do dnia 1 stycznia 2016 r.) przepisy nie przewidywały możliwości wniesienia dodatkowej – 30% opłaty, to jak obecnie uzasadniać wygaśnięcie zezwoleń właśnie jej niewniesieniem?