W tym miejscu z racji wąskich ram tego opracowania skoncentruję się jedynie na kilku istotnych zmianach związanych z oceną wpływu planów lub programów oraz przedsięwzięć na środowisko. Uwagi z tym związane będą uporządkowane w dwie podstawowe grupy, to jest w pierwszej części odnosić się będą do strategicznych ocen oddziaływania na środowisko, w drugiej natomiast zawarte będą te odnoszące się do oceny wpływu na środowisko poszczególnych przedsięwzięć.

W zakresie strategicznych ocen oddziaływania na środowisko wprowadzone nowe rozwiązania nie mają charakteru rewolucyjnego, gdyż zmiany o charakterze merytorycznym zostały wprowadzone jedynie do rozwiązań wynikających z postanowień art. 47 i 48 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (dalej zwanej ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku ). W pierwszym z tych przepisów ust. 1 otrzymał nowe brzmienie różniące się od pierwotnego tym, że spójnik „i” wskazujący na wystąpienie koniunkcji pomiędzy słowami „przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko”, a wyrazami „że realizacja postanowień tych dokumentów może spowodować znaczące oddziaływanie na środowisko” został zastąpiony spójnikiem „lub” będącym przejawem alternatywy. Zmiana ta z punktu widzenia języka polskiego nie wydaje się istotna. Jednak z punktu widzenia prawnego pociąga za sobą poważne następstwa prawne. W dotychczasowym stanie prawnym aby zachodziła konieczność przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko niezbędne było kumulatywne zaistnienie dwóch przesłanek, to jest postanowienia ocenianego aktu planowania musiały się odnosić do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz jednocześnie postanowienia tych dokumentów mogły spowodować znaczące oddziaływanie na środowisko. Brak zaistnienia, któregoś z przedstawionych warunków powodował, że projekt dokumentu wyłączony był z obowiązku przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Natomiast w aktualnym stanie prawnym do wystąpienia obowiązku przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko wystarczy wystąpienie chociażby tylko jednej z przytaczanych wyżej przesłanek. Oznacza to, że obowiązek taki będzie występował zarówno wówczas, gdy postanowienia opracowywanych dokumentów odnosić się będą do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko jak i wówczas gdy tylko realizacja postanowień tych dokumentów może wywołać taki efekt, z czego wynika że nie koniecznie same dokumenty muszą wiązać się z przedsięwzięciami mogącymi znacząco negatywnie oddziaływać na środowisko.

Kolejna istotna zmiana związana ze strategicznymi ocenami oddziaływania na środowisko została wprowadzona do art. 48 ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku . W dotychczasowym brzmieniu ust. 1 tego przepisu pozwalał na odstąpienie od obowiązku przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (po spełnieniu warunków w nim określonych) tyko w odniesieniu do „polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko;”. Natomiast po ostatniej zmianie możliwość odstąpienia została rozszerzona również na projekty „koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, planów zagospodarowania przestrzennego oraz strategii rozwoju regionalnego;”. Należy mieć jednak zawsze na uwadze, że możliwość taka została bardzo mocno ograniczona postanowieniami dodanego art. 48 ust. 1a ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku oraz zmienionego ust. 2 tego przepisu, które pozwalają na odstąpienie od przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania tylko w przypadku projektów stanowiących niewielką modyfikację przyjętych już dokumentów, a w przypadku dokumentów wymienionych w art. 46 pkt 2 ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku  także do tych odnoszących się do obszarów w granicach jednej gminy. Wprowadzone rozwiązania niewątpliwie mogą usprawnić postępowanie w sprawie wprowadzenia zmian do już opracowanych i obowiązujących dokumentów. Niestety ustalając zakres zwolnienia z obowiązku przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko ustawodawca posłużył się klasycznym zwrotem niedookreślonym „niewielkie modyfikacje”, którego właściwe zinterpretowanie w praktyce może stanowić poważny problem. Dlatego też ustalając jego zakres znaczeniowy zawsze należy mieć na uwadze, że przy jego pomocy został określony wyjątek od reguły jaką jest przeprowadzanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, a skoro tak, to zgodnie z podstawowymi zasadami wykładni nie może być on interpretowany w sposób rozszerzający tylko w sposób zawężający. W związku z tym za niewielką modyfikację będzie można uznać ograniczenie zakresu przedmiotowego opracowywanego dokumentu np. przez zmniejszenie obszaru, dla którego opracowywany jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Charakteru takiego nie będzie natomiast miało w zasadzie nawet nieznaczne poszerzenie zasięgu terytorialnego opracowywanego dokumentu. W ten sposób mogłoby bowiem dojść do obchodzenia obowiązku przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Metodą małych kroków mogły być wprowadzone poważne modyfikacje przyjętych i obowiązujących już dokumentów, to zaś pozostawałoby w rażącej sprzeczności z obowiązkiem przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko w przypadku wprowadzania istotnych zmian w obowiązujących już dokumentach. Dlatego też każda zmiana poszerzająca zakres przedmiotowy opracowanego wcześniej programu będzie wymagała przeprowadzenia standardowej strategicznej oceny oddziaływania na środowisko.

Poważnej zmianie uległy również postanowienia art. 57 i 58 ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku  w zakresie ustalenia właściwości rzeczowej organów uczestniczących w uzgadnianiu dokumentów stanowiących przedmiot strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Poszerzono bowiem rozwiązania wynikające z tych dwóch przepisów o konieczność uzgodnienia dokumentów obejmujących swoim zasięgiem obszary morski z dyrektorem urzędu morskiego (art. 57 ust. 2 ustawy) oraz wprowadzono rozwiązania uwzględniające sytuacje, gdy dokumenty stanowiące przedmiot oceny swoim zasięgiem obejmują więcej niż jedno województwo. W takiej sytuacji zgodnie z postanowieniami zupełnie nowych art. 57 ust. 3 i 4 oraz art. 58 ust. 2 i 3 ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku niezbędne będzie współdziałanie ze sobą organów administracji z województw objętych zasięgiem terytorialnym opracowywanego dokumentu.

Z punktu widzenia praktyki bardzo istotne wydaje się również zwrócenie uwagi na to, że w ustawie zmieniającej brak jest jakichkolwiek rozwiązań o charakterze przejściowym odnoszących się do postępowań wszczętych przed wejściem w życie omawianych rozwiązań. W związku z tym wywołuje to taki skutek, że wszystkie przeprowadzane strategiczne oceny oddziaływania, które nie zostały zakończone do czasu zmiany przepisów, bez względu na zakres ich zaawansowania będą musiały być dostosowane do aktualnych standardów. W przeciwnym razie będą one bowiem przeprowadzone z naruszeniem prawa obowiązującego w dacie ich zakończenia.

Podsumowując zatem tę część rozważań należy stwierdzić, że wprowadzone zmiany mogą usprawnić przeprowadzanie strategicznych ocen oddziaływania na środowisko. Nie oznacza to jednak, że nie mogą one stanowić źródła kolejnych wątpliwości interpretacyjnych.


Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.)
Ustawa z dnia 21 maja 2010 r. o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 119, poz. 804)

Pisaliśmy o tym również:
Zmiany w zakresie ocen oddziaływania na środowisko – decyzje o uwarunkowaniach środowiskowych przedsięwzięć cz. II
Zmiany w zakresie ocen oddziaływania na środowisko – decyzje o uwarunkowaniach środowiskowych przedsięwzięć cz. III