Trzeba też stwierdzić, że regulacje te nie są sformułowane wprost w kolejnych artykułach, czy rozdziale ustawy o finansach publicznych , a są rozproszone w dziale VI ustawy (art. 272-296) dotyczącym audyt wewnętrznego oraz jego koordynacji w całym sektorze finansów publicznych. Przy czym, w stosunku do audytu w JST, zastosowane są liczne wyłączenia zasad ogólnych i rozwiązania szczególne dotyczące tylko i wyłącznie JST.

Istota audytu wewnętrznego polega na tym, że w jego strukturze można wskazać dwa względnie wyodrębnione obszary działań o charakterze:

  • niezależnego i obiektywnego badania systemu kontroli zarządczej, w tym procedur tej kontroli, w wyniku którego kierownik jednostki uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę adekwatności, efektywności i skuteczności tego systemu;
  • czynności doradczych, w tym składania wniosków mających na celu usprawnienie funkcjonowania jednostki jako całości.


Wśród zasad organizacji audytu wewnętrznego w JST należy wskazać, iż:

  • obowiązek prowadzenia audytu wewnętrznego dotyczy JST, w których kwota dochodów i przychodów lub kwota wydatków i rozchodów ujęta w uchwale budżetowej przekroczyła 40 mln zł; w pozostałych JST audyt wewnętrzny może być prowadzony, jeśli kierownik tej jednostki podejmie decyzję o jego prowadzeniu;
  • zadania przypisane kierownikowi jednostki związane z audytem wewnętrznym wykonują odpowiednio: wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta powiatu, marszałek województwa;
  • kierownicy jednostek są zobowiązani poinformować pisemnie Ministra Finansów o rozpoczęciu prowadzenia audytu wewnętrznego, ale nie są zobowiązani do składania corocznych informacji o realizacji zadań z tego zakresu;
  • audyt wewnętrzny prowadzi audytor wewnętrzny zatrudniony w JST albo usługodawca niezatrudniony w tej jednostce;
  • w celu realizacji zadań audytu w urzędzie JST tworzy się wieloosobowe lub jednoosobowe komórki audytu wewnętrznego;
  • audyt może być prowadzony przez usługodawcę, jeżeli ujęta w uchwale budżetowej kwota dochodów i przychodów oraz kwota wydatków i rozchodów jest niższa niż 100 mln zł;
  • umowa z usługodawcą musi być zawarta na okres co najmniej roku oraz musi zapewniać dostępność, ale również ochronę przed nieupoważnionym rozpowszechnianiem, uszkodzeniem lub zniszczeniem dokumentów, w tym także w postaci elektronicznej;
  • kierownik komórki audytu wewnętrznego podlega bezpośrednio kierownikowi jednostki;
  • kierownik jednostki zapewnia warunki niezbędne do niezależnego, obiektywnego i efektywnego prowadzenia audytu wewnętrznego, w tym zapewnia organizacyjną odrębność komórki audytu wewnętrznego oraz ciągłość prowadzenia audytu wewnętrznego w jednostce;
  • audytor wewnętrzny ma prawo wstępu do pomieszczeń jednostki oraz wglądu do wszelkich dokumentów, informacji i danych związanych z funkcjonowaniem jednostki, jak również do sporządzania ich kopii, odpisów, wyciągów, zestawień lub wydruków, z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej;
  • audytorem wewnętrznym może być osoba posiadająca udokumentowane kwalifikacje potwierdzone odpowiednimi certyfikatami (art. 286); dotyczy to również usługodawców;
  • kierownik jednostki upoważnia audytora do przeprowadzenia audytu w jednostkach organizacyjnych JST, a także w innych jednostkach w zakresie, w jakim jednostki te wykonują zadania na rzecz JST albo korzystają z majątku tej jednostki.


Punktem wyjścia przy doborze procesów poddawanych audytowi jest identyfikacja ryzyka. Można wyodrębnić cztery podstawowe grupy czynników ryzyka:

  • czynniki zewnętrzne – częstość zmian przepisów unijnych i krajowych, presja społeczna, czynniki losowe;
  • czynniki finansowe – zmiany kursu euro, przekroczenia planowanych kosztów, realizacja wydatków wcześniej nieujętych w planach, nieudokumentowane przychody, brak ścieżek kontroli wewnętrznej w systemach finansowo-księgowych;
  • jakość kontroli zarządczej – niskie kwalifikacje pracowników i kierownictwa, nieznajomość zasad zarządzania, brak doświadczenia w zarządzaniu, częste zmiany kadrowe, nieprawidłowa struktura organizacyjna, wadliwy system przepływu informacji, niemożność wskazania efektów wykorzystania środków, przyjmowanie nierealnych programów i ich częste zmiany;
  • konstrukcja zadań do realizacji – skomplikowane zasady, częste zmiany celów i środków realizacji zadań, uzależnienie od czynników zewnętrznych, np. systemów informatycznych, błędy w dokumentacji.


Audyt wewnętrzny w JST nie jest zatem „superkontrolą”, lecz jest skierowany na badanie skuteczności i zakłóceń w funkcjonowaniu procesów. JST jest bowiem postrzegana jako zbiór systemów i podsystemów stworzonych do osiągnięcia wyznaczonych celów. Ważne jest przy tym wskazanie, które z tych systemów mają kluczowe znaczenie dla finansowych konsekwencji działania.


Henryk Gawroński

Przydatne materiały:

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240)