Różne poziomy wdrażania oznaczają działanie różnych instytucji. Opisywane już były etapy zarządzania i wdrażania, za które – odpowiednio – były odpowiedzialne Instytucje Zarządzające, Instytucje Pośredniczące oraz Pośredniczące II stopnia. Natomiast w ostatnim etapie istotna rola przypada Instytucjom Certyfikującym (IC) i Instytucjom Audytowym (IA).

Departament Instytucji Certyfikującej – komórka organizacyjna Ministerstwa Rozwoju Regionalnego – pełni funkcję Instytucji Certyfikującej. Zgodnie bowiem z art. 59 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 (Dz. Urz. UE nr 210 z dnia 31 lipca 2006 r., s. 25) funkcję tę powierza się: „krajowemu, regionalnemu lub lokalnemu organowi władzy publicznej lub podmiotowi publicznemu, wyznaczonemu przez państwo członkowskie do poświadczenia deklaracji wydatków i wniosków o płatność przed ich przesłaniem Komisji”. W przypadku regionalnych programów operacyjnych część kompetencji Instytucji Certyfikującej przeniesiona zostaje na Instytucje Pośredniczące w Certyfikacji, których rolę pełnią odpowiednie, specjalistyczne jednostki we właściwych urzędach wojewódzkich.Istotne jest również to, że Instytucja Certyfikująca jest podmiotem niezależnym od Instytucji Zarządzających poszczególnymi programami.

Instytucja Certyfikująca odpowiada w szczególności za opracowanie i przedłożenie Komisji poświadczonych deklaracji wydatków i wniosków o płatność, poświadczanie, że deklaracja wydatków jest dokładna, wynika z wiarygodnych systemów księgowych i jest oparta na dokumentacji, którą można zweryfikować, poświadczenie, że zadeklarowane wydatki są zgodne z zasadami wspólnotowymi i krajowymi oraz zostały poniesione w związku z projektami wybranymi do finansowania. IC ma za zadanie zapewnić, że Instytucja Zarządzająca udostępniła jej właściwych informacji na temat procedur i weryfikacji wydatków. Poza tym IC opiniuje wydatki, utrzymuje w formie elektronicznej zapisy księgowe dotyczące wydatków zadeklarowanych Komisji Europejskiej, uwzględnia informacje o wykrytych nieprawidłowościach w programie operacyjnym, uwzględnia wyniki kontroli wydatków prowadzonych przez Instytucje Zarządzające, opiniuje wydatki. IC posiada także możliwość przeprowadzania w IZ, w podległych im instytucjach oraz ewentualnie u beneficjentów, wizyt sprawdzających.

Zadania Instytucji Audytowej wykonuje Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, za pośrednictwem Departamentu Ochrony Interesów Finansowych Unii Europejskiej oraz 16 urzędów kontroli skarbowej w województwach.

Instytucja Audytowa jest powołana głównie w celu:
– zapewnienia prowadzenia audytów w celu weryfikacji skutecznego funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli programu operacyjnego,
– zapewnienia prowadzenia audytów operacji na podstawie stosownej próby w celu weryfikacji zadeklarowanych wydatków,
– przedstawiania Komisji, w terminie dziewięciu miesięcy od zatwierdzenia programu operacyjnego, strategii audytu obejmującej podmioty, które będą przeprowadzać audyty, metodologię, która zostanie zastosowana, metody doboru próbek danych dla potrzeb audytu operacji oraz rozplanowanie audytów w celu zapewnienia przeprowadzenia audytu głównych podmiotów oraz równomiernego rozkładu audytów w całym okresie programowania[1].

Najpóźniej również do dnia 31 marca 2017 r. Instytucja Audytowa ma przedstawić Komisji deklarację zamknięcia zawierającą ocenę zasadności wniosku o wypłatę salda końcowego oraz zgodności z prawem i prawidłowości transakcji będących podstawą wydatków objętych końcową deklaracją wydatków, do której dołącza się końcowe sprawozdanie audytowe.

Czynności audytowe muszą być wykonywane zgodnie z międzynarodowymi standardami, a nad zapewnieniem tego czuwa właśnie Instytucja Audytowa. Oczywiście funkcje audytowe mogą również wykonywać i inne podmioty, natomiast do kompetencji IA należy wówczas zagwarantowanie tym podmiotom zakresu niezbędnej funkcjonalnej niezależności.

Omawiając podmiotowy zakres wykorzystywania i wdrażania wsparcia unijnego, należy dodatkowo wspomnieć o dwóch podmiotach, które wykonują swe funkcje w ramach analizowanego systemu instytucjonalnego. Są nimi Komitet Koordynacyjny Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia i Strategię Rozwoju Kraju oraz Komitety Monitorujące.

Pierwszy z nich został utworzony w 2007 r. głównie dla celów kontroli i nadzorowania realizacji Narodowej Strategii Spójności, a także poszczególnych programów operacyjnych. Posiedzenia Komitetu, któremu przewodniczy Minister Rozwoju Regionalnego, powinny odbywać się co najmniej dwa razy w roku. Udział w nich mają prawo wziąć, oprócz stale pracujących w ramach Komitetu członków (przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej oraz partnerzy społeczni i gospodarczy), również przedstawiciele innych instytucji, grup społecznych i zawodowych, a także eksperci.

W celu monitorowania prawidłowej realizacji programów operacyjnych tworzy się Komitety Monitorujące[2]. Poddając analizie ich skład przedstawicielski, nasuwa się spostrzeżenie, iż stanowią one pewnego rodzaju forum reprezentatywne dla kilku spojrzeń, kilku punktów odniesienia. KM tworzą bowiem: Przewodniczący Komitetu, przedstawiciel IZ, przedstawiciel instytucji certyfikującej, przedstawiciel koordynatora NSRO, przedstawiciele ministerstw odpowiedzialnych za zakres działań realizowanych w ramach poszczególnych programów operacyjnych, przedstawiciel Ministra Finansów, przedstawiciel instytucji koordynującej proces lizboński w Polsce, przedstawiciele samorządów terytorialnych, przedstawiciele partnerów społeczno-gospodarczych, przedstawiciel instytucji ds. koordynacji strategicznej, przedstawiciel Prezesa Rady Ministrów (skład może różnicować się nieco w zależności od rodzaju programu oraz jego zasięgu). Komitety Monitorujące są tworzone dla każdego programu operacyjnego. Istnieje także możliwość powoływania podkomitetów monitorujących w celu większej specjalizacji, którym powierza się część zadań KM dotyczących poszczególnych osi priorytetowych.

Rozbudowany system instytucjonalny zgodnie z ustawodawstwem unijnym musi być tworzony na poziomie każdego państwa wykorzystującego finansowe wsparcie funduszowe. Jednocześnie wydaje się, że podmioty odpowiedzialne za poszczególne czynności, zadania w procesie programowania, wdrażania, finansowania, monitoringu itd. mają jasno określone kompetencje, które nie mogą się zresztą pokrywać. Przekrojowy ogląd na schemat organizacyjny i zadaniowy poszczególnych podmiotów odpowiedzialnych za funkcjonowanie wsparcia europejskiego wydaje się niezbędny dla beneficjenta pragnącego je wykorzystać.


--------------------------------------------------------------------------------
Przypisy:
[1] Na podstawie art. 62 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006.
[2] Komitet Monitorujący zgodnie z art. 65 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006:
a) analizuje i zatwierdza kryteria wyboru finansowanych operacji w terminie sześciu miesięcy od zatwierdzenia programu operacyjnego i zatwierdza wszelkie zmiany tych kryteriów zgodnie z potrzebami programowania,
b) dokonuje okresowego przeglądu postępów na drodze do osiągnięcia konkretnych celów programu operacyjnego na podstawie dokumentów przedkładanych przez instytucję zarządzającą,
c) analizuje wyniki wdrażania, w szczególności osiągnięcie celów określonych dla każdej osi priorytetowej oraz oceny, o której mowa w art. 48 ust. 3,
d) analizuje i zatwierdza roczne i końcowe sprawozdania z realizacji, o których mowa w art. 67,
e) jest informowany o treści rocznego sprawozdania audytowego lub jego części odnoszącej się do danego programu operacyjnego i o wszelkich istotnych uwagach, jakie Komisja może przedstawić po przeanalizowaniu tego sprawozdania lub odnoszących się do tej części sprawozdania,
f) może występować do instytucji zarządzającej z wnioskiem o przeprowadzanie wszelkiego rodzaju przeglądów lub analizy programu operacyjnego mogących prawdopodobnie przyczynić się do osiągnięcia celów funduszy, o których mowa w art. 3, lub do usprawnienia jego zarządzania programem, w tym zarządzania finansowego,
g) analizuje i zatwierdza wszelkie wnioski o zmianę treści decyzji Komisji w sprawie wkładu funduszy.

Pisaliśmy o tym również:
 Zarys systemu instytucjonalnego wdrażania funduszy unijnych w polsce – instytucje zarządzające oraz instytucje pośredniczące