Pytanie:
Czy gmina ma możliwość sfinansowania szkolenia ławników z terenu gminy?
Odpowiedź:
Kompetencje rad gminnych w zakresie ławników określa ustawa - Prawo o ustroju sądów powszechnych. Nie ograniczają się one wyłącznie do wybierania ławników. Zadaniem ich jest także odwołanie ławników przed upływem kadencji oraz stwierdzenie wygaśnięcia z mocy prawa mandatu z powodu prawomocnego pozbawienia ławnika praw publicznych. Wybory przygotowują gminy jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej. Natomiast zadaniem gminy zleconym nie jest szkolenie ławników. Nie jest to także zadanie własne gminy.
Uzasadnienie:
Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych - dalej u.f.p. - środki publiczne przeznacza się na:
- wydatki publiczne;
- rozchody publiczne, w tym na rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Na mocy art. 44 u.f.p. wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokości ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych. Jednostki sektora finansów publicznych dokonują wydatków zgodnie z przepisami dotyczącymi poszczególnych rodzajów wydatków. Powinny być one dokonywane:
- w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów oraz optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów;
- w sposób umożliwiający terminową realizację zadań,
- w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań.
Zgodnie z art. 216 ust. 2 u.f.p., jednostka samorządu terytorialnego przeznacza wydatki na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na:
- zadania własne jednostek samorządu terytorialnego;
- zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone ustawami jednostkom samorządu terytorialnego;
- zadania przejęte przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia;
- zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego;
- pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego, określoną odrębną uchwałą przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego;
- - programy finansowane z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 u.f.p.
Zadania własne gminy określa ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym - dalej u.s.g. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów (art. 6 ust. 1 u.s.g.). Zgodnie z art. 8 ust. 1 u.s.g., gmina ma obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.
Wybory ławników przygotowują gminy jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej, na mocy ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych - dalej u.p.u.s.p.
Ławnik jest to niezawodowy członek składu orzekającego (sądu), stanowiący czynnik społeczny w wymiarze sprawiedliwości. Ławników do sądów okręgowych oraz do sądów rejonowych wybierają rady gmin, których obszar jest objęty właściwością tych sądów - w głosowaniu tajnym. Liczbę ławników wybieranych przez poszczególne rady gmin do wszystkich sądów działających na obszarze właściwości sądu okręgowego, w tym także liczbę ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, ustala kolegium sądu okręgowego, liczbę ławników do poszczególnych sądów rejonowych ustala się po zasięgnięciu opinii prezesów tych sądów.
Prezes sądu okręgowego podaje liczbę ławników do wiadomości poszczególnym radom gmin najpóźniej na trzydzieści dni przed upływem terminu zgłaszania kandydatów.
Kandydatów na ławników zgłaszają radom gmin prezesi sądów, stowarzyszenia, organizacje i związki zawodowe, zarejestrowane na podstawie przepisów prawa, oraz co najmniej dwudziestu pięciu obywateli mających czynne prawo wyborcze, zamieszkujących stale na danym terenie, w terminie do dnia 31 lipca ostatniego roku kadencji, w trybie, który określi Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Wybory ławników odbywają się najpóźniej w październiku roku kalendarzowego, w którym upływa kadencja dotychczasowych ławników.
Listę wybranych ławników wraz z dotyczącymi ich danymi rady gmin, które dokonały ich wyboru, przesyłają prezesom właściwych sądów, najpóźniej do końca listopada. Spośród ławników znajdujących się na tej liście rady gmin wskazują ławników wybranych do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, wymieniając oddzielnie ławników spośród kandydatów zgłoszonych przez terenowe organy administracji rządowej oraz przez związki zawodowe. Prezes sądu wręcza ławnikom zawiadomienie o wyborze i odbiera od nich ślubowanie według roty ustalonej dla sędziów, z odpowiednią zmianą.
Po odebraniu ślubowania prezes sądu wpisuje ławnika na listę ławników, którzy mogą być wyznaczani do orzekania, i wydaje mu legitymację. Kadencja ławników sądów okręgowych i rejonowych trwa cztery lata kalendarzowe następujące po roku, w którym dokonano wyborów.
Rada gminy oprócz wyboru ławników posiada uprawnienia do odwołania ławnika na wniosek prezesa właściwego sądu, w razie:
- skazania go prawomocnym wyrokiem w przypadku innym niż określony powyżej,
- niewykonywania obowiązków ławnika,
- zachowania godzącego w powagę sądu,
- do wykonywania obowiązków ławnika.
Warto dodać, że pracodawca zatrudniający ławnika jest zobowiązany zwolnić go od pracy na czas wykonywania czynności w sądzie. Za czas zwolnienia od pracy ławnik zachowuje prawdo świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.
Ławnik, za czas wykonania czynności w sądzie, otrzymuje rekompensatę pieniężną.
Wysokość rekompensaty dla ławników biorących udział w rozpoznawaniu spraw w sądach powszechnych, za jeden dzień pełnienia obowiązków ławnika, wynosi 3% kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalania wynagrodzenia zasadniczego asesora sądowego.
Koszty wypłaty rekompensaty ponosi Skarb Państwa. Oznacza to, iż ławnik posiada wszelkie prerogatywy sędziego, a jego głos w naradzie i głosowaniu nad wyrokiem ma taką samą wagę jak głos sędziego zawodowego. Nie może jedynie przewodniczyć rozprawie sądowej. Ponadto ławnicy zamieszkali poza siedzibą sądu otrzymują diety oraz zwrot kosztów przejazdu i noclegu według zasad ustalonych w tym zakresie dla sędziów.
Ławnicy każdego sądu wybierają ze swego grona radę ławniczą, jej przewodniczącego i zastępców. Do zadań rady ławniczej należy w szczególności podnoszenie poziomu pracy ławników i ich reprezentowanie oraz pobudzanie działalności wychowawczej ławników w społeczeństwie. Zadania rady ławniczej określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu wyboru, składu i struktury organizacyjnej, trybu działania oraz szczegółowych zadań rady ławniczej. Zgodnie z § 9 tego rozporządzenia należą do nich między innymi:
- reprezentowanie wszystkich ławników w sądzie;
- współdziałanie z prezesem sądu w zakresie sporządzania list ławników do poszczególnych wydziałów sądu;
- współdziałanie z prezesem sądu w zakresie podjęcia działań zmierzających do odwołania z funkcji ławnika;
- podejmowanie działań umożliwiających podnoszenie poziomu pracy wykonywanej przez ławników;
- współdziałanie z prezesem sądu w ustalaniu przez niego terminów i tematyki narad sędziowsko-ławniczych;
- przedstawianie prezesowi sądu propozycji dotyczących potrzeb szkoleniowych, w tym zakresu tematycznego i form szkolenia ławników;
- wydawanie opinii w sprawach przedłożonych przez prezesa sądu;
- opracowanie projektu regulaminu pracy rady;
- przekazywanie prezesowi sądu oraz rzecznikowi prasowemu sądu, na ich prośbę, informacji o działalności ławników.
Oznaczałoby to, iż szkolenie ławników nie jest zadaniem własnym gminy ani zadaniem zleconym z zakresu administracji rządowej.
