Wykorzystanie faktoringu w samorządzie

Jednostki samorządu terytorialnego, a w szczeglności podmioty im podlegające, poszukują rżnorodnych źrdeł finansowania swojej działalności. Do jednych z nich można zaliczyć faktoring, ktry polega na wykupie przez instytucję finansową określonej sumy wierzytelności przed jej terminem płatności.

Podstawą prawną faktoringu jest art. 509 § 1 Kodeksu cywilnego, według którego wierzytelności mogą być przeniesione bez zgody dłużnika na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiłoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

W rezultacie faktoring staje się instrumentem bieżącego finansowania należności, które posiadają odroczony termin płatności. Stąd może być on wykorzystywany w procesie zarządzania płynnością finansową. W faktoringu mamy do czynienia z trzema podmiotami:
– faktorant – podmiot dostarczający określonych produktów czy świadczący usługi, np. przedsiębiorstwo komunalne;
– faktor – instytucja finansowa świadcząca usługi faktoringowe;
– dłużnik – odbiorca towarów czy usług, który jest zobowiązany do zapłaty.

Faktoring może mieć dwie podstawowe formy, tj.:
– pełny (bez regresu, właściwy), w którym wraz z cesją wierzytelności na faktora przechodzi ryzyko związane z niewypłacalnością dłużnika. Stąd, jeżeli dłużnik nie jest w stanie spłacić wierzytelności, faktor nie ma prawa regresu w stosunku do faktoranta. Ten rodzaj faktoringu nie obciąża bilansu faktoranta, a więc umożliwia pozyskanie gotówki bez wzrostu zobowiązań;
– niepełny (z regresem, niewłaściwy), w ramach którego wraz z cesją wierzytelności na faktora nie przechodzi ryzyko niewypłacalności dłużnika. Powyższy faktoring przypomina więc w swojej istocie zaciągnięcie kredytu krótkoterminowego przez faktoranta.

Rozumiany w powyższy sposób faktoring może być wykorzystany w podmiotach zależnych lub związanych kapitałowo z określoną jednostką samorządu terytorialnego. W rezultacie instytucja finansowa jest w stanie zaoferować faktoring pełny bądź niepełny jako faktoring krajowy lub eksportowy. Faktoring krajowy dotyczy zawieranych transakcji z podmiotami krajowymi. Z kolei w przypadku faktoringu eksportowego wierzytelności z reguły powinny: pochodzić z transakcji gospodarczych ze znanym wcześniej, solidnym partnerem gospodarczym z zagranicy, pochodzić z krajów o mniejszym ryzyku niewypłacalności, być wolne od jakichkolwiek roszczeń. W samej jednostce samorządu terytorialnego można wykorzystać koncepcję tzw. faktoringu odwróconego, w ramach którego na podstawie umowy z odbiorcą wyrobów bądź usług faktor finansuje jego dostawców. W tej formie faktoringu odbiorca wyrobów/usług wskazuje na dostawców, którzy zostają objęci faktoringiem odwróconym. Stąd faktury otrzymane przez odbiorcę są przekazywane do faktora, który wypłaca dostawcom należności w terminie określonym w umowie faktoringowej. Faktoring odwrócony może być wykorzystany przez jednostki samorządu terytorialnego, umożliwia on bowiem sfinansowanie zobowiązań wobec podmiotów zewnętrznych za dostarczone dla nich dobra czy usługi. Można więc go także zastosować w procesie finansowania działalności inwestycyjnej jednostki samorządu terytorialnego. Zanim jednak zostanie on wykorzystany, instytucja finansowa dokona oceny zdolności kredytowej danej jednostki samorządu terytorialnego. W praktyce europejskiej ten rodzaj faktoringu rozwija się dynamicznie w Hiszpanii.

Na koszty związane z faktoringiem składają się przede wszystkim:
– odsetki (WIBOR + marża), które są wyliczane od kwoty wypłaconej z tytułu przedstawionych faktur. Wysokość marży jest uzależniona między innymi od ryzyka towarzyszącego danej transakcji objętej faktoringiem;
– prowizja, na którą może składać się prowizja przygotowawcza, prowizja administracyjna, prowizja za przejęcie ryzyka wypłacalności dłużnika;
– opłaty dodatkowe, np. doradcze, inkasowe, za działalność reklamową i marketingową, kojarzenie dostawców z odbiorcami czy prowadzenie postępowań spornych. Są one wyrażane najczęściej procentowo, a naliczane od wysokości wykupionych faktur.

Jeżeli zaś chodzi o zabezpieczenia stosowane przez faktora w stosunku do zbywcy wierzytelności, to mogą mieć one najczęściej formę weksla in blanco, wpłaconej kaucji na rachunek bankowy faktora, a w przypadku faktoringu eksportowego może to być przykładowo cesja z polisy ubezpieczeniowej dotyczącej określonej transakcji.

Faktoring staje się więc rozwiązaniem alternatywnym dla kredytów krótkoterminowych. Do podstawowych korzyści wykorzystania faktoringu należą przede wszystkim: zmniejszenie negatywnych skutków opóźnień płatniczych, poprawa płynności finansowej i wskaźników zadłużenia faktoranta, jak i poprawa struktury jego bilansu w wyniku zmniejszenia poziomu należności, możliwości zaoferowania odbiorcom bądź dostawcom (w przypadku faktoringu odwróconego) elastyczniejszych warunków płatności (chodzi tu głównie o wydłużenie terminów płatności), dyscyplinowanie odbiorców oraz weryfikacja ich wiarygodności finansowej, co determinuje zmniejszenie ryzyka działalności gospodarczej faktoranta. Ponadto wykorzystanie faktoringu w samorządzie zwiększa możliwości efektywnego zarządzania gotówką w określonej jednostce. Z kolei do głównych ograniczeń zastosowania faktoringu zalicza się często wyższe, w porównaniu z kredytem bankowym, koszty jego wykorzystania (wyższa marża faktora).

Ważnym aspektem jest także wybór faktora. Może nim być bowiem bank świadczący tego typu usługi bądź wyspecjalizowana w tym zakresie firma faktoringowa. Oferty tych dwóch instytucji w wielu przypadkach znacząco różnią się pomiędzy sobą. Chodzi tu głównie o fakt, że firmy faktoringowe, w przeciwieństwie do banków, oferują szereg dodatkowych usług związanych z wykupem wierzytelności, np. doradztwo, wywiad gospodarczy. Ponadto firmy faktoringowe charakteryzują się często większą elastycznością oferowanych usług, stąd łatwiej dostosować ich produkty do indywidualnych potrzeb (np. chętniej oferują usługę faktoringu pełnego). Warto więc zainteresować się tego typu instrumentami finansowymi w procesie zarządzania finansami w samorządzie terytorialnym.