Wybory samorządowe 2014: kto może zostać wójtem?

Prawo kandydowania na wójta ma osoba, która ma obywatelstwo polskie oraz najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat. Kandydat na wójta nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje. Nie może on jednak jednocześnie kandydować na wójta w innej gminie.

Kwestie wyboru organu wykonawczego gminy reguluje ustawa z dnia 5 stycznia 2011 roku Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2011 r. Nr 21, poz. 112, z późn. zm. - dalej cytowana jako ,,Kodeks wyborczy”).

Zgodnie z art. 11.§ 1 Kodeksu wyborczego prawo kandydowania na wójta (bierne prawo wyborcze) ma osoba, która ma obywatelstwo polskie oraz najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat. Kandydat na wójta nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje. Nie może on jednak jednocześnie kandydować na wójta w innej gminie.

Kandydatem na wójta nie może zostać osoba:
• pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
• pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu,
• ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu (np.: na skutek choroby psychicznej),
• skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe,
• wobec której wydano prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa wybieralności, o którym mowa w art. 21a ust. 2a ustawy z dnia 18 października 2006 roku o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425, z późn. zm.),
• będąca obywatelem Unii Europejskiej nie będąca obywatelem polskim, pozbawionym prawa wybieralności w państwie członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem.

Ponadto kandydat na wójta nie może naruszać ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem innych funkcji lub działalności, określonych w odrębnych przepisach.

Na przykład, zgodnie z:
- art. 27 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 594, z późn. zm.) funkcji wójta nie można łączyć z:
• funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie,
• członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest wójtem lub zastępcą wójta,
• zatrudnieniem w administracji rządowej,
• mandatem posła lub senatora.
- art. 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584, z późn. zm.) wójt nie może:
• być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółkach prawa handlowego,
• być zatrudnionym lub wykonywać innych zajęć w spółkach prawa handlowego, które mogłyby wywołać podejrzenie o jego stronniczość lub interesowność,
• być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni,
z wyjątkiem rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowych,
• być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą,
• posiadać w spółkach prawa handlowego więcej niż 10 % akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10 % kapitału zakładowego – w każdej z tych spółek,
• prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem
czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności (nie dotyczy
to działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej
i zwierzęcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego).

Naruszenie przedmiotowych ustawowych zakazów spowoduje podjęcie przez radę gminy uchwały o wygaśnięciu mandatu wójta. Jeżeli jednak upoważniony organ nie podejmuje takiej uchwały, wojewoda wzywa go do jej podjęcia w terminie 30 dni. W razie bezskutecznego upływu tego terminu wojewoda, po powiadomieniu ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wydaje zarządzenie zastępcze, które wywołuje takie skutki, jak uchwała rady gminy.@page_break@

Na marginesie należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 492. §1 Kodeksu wyborczego rada gminy podejmie również uchwałę o wygaśnięciu mandatu wójta, w przypadku odmowy złożenia ślubowania, nie złożenia w terminach określonych w odrębnych przepisach oświadczenia o swoim stanie majątkowy oraz utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów. Przedmiotowa uchwała zostanie podjęta przez radę gminy w terminie miesiąca od dnia wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu.

Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) w wyborach wójta w danej gminie ma obywatel polski oraz obywatel Unii Europejskiej nie będący obywatelem polskim, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze tej gminy.

Nie ma prawa wybierania osoba:
• pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
• pozbawiona prawa wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu,
• ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu.

Zasady dokonywania wyboru wójta

Zgodnie z Kodeksem wyborczym wójt wybierany jest w wyborach:
• powszechnych, tj. prawa wyborcze przysługują bez względu na pochodzenie, płeć, majątek, czy też wykształcenie,
• równych, tj. głosuje się tylko raz i oddaje się tylko jeden głos, a każdy głos ma jednakowe znaczenie,
• bezpośrednich, tj. oddaje się głos na konkretnego kandydata, która ma być wybrany,
• tajnych, tj. głosowanie odbywa się w sposób anonimowy.

Wybory wójtów zarządza Prezes Rady Ministrów w drodze rozporządzenia łącznie
z wyborami do rad gmin, tj. nie wcześniej niż na 4 miesiące i nie później niż na 3 miesiące przed upływem kadencji rad. Jeżeli uchwała rady albo postanowienie komisarza wyborczego o wygaśnięciu mandatu wójta zostały zaskarżone do sądu administracyjnego, wybory wójta zarządza się i przeprowadza w ciągu 60 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku sądu administracyjnego oddalającego skargę.

Państwowa Komisja Wyborcza i komisarze wyborczy organizują i sprawują nadzór nad przebiegiem wyborów. Wybory przeprowadzają komisje powołane do przeprowadzenia wyborów do rad gmin. W przypadku wyborów przedterminowych powołuje się gminną komisję wyborczą i obwodowe komisje wyborcze.