Problem nieustannie narasta, a samorządy gaszą jedynie punktowe pożary
Zgodnie z informacją o wynikach kontroli przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli z dnia 18 kwietnia 2016 r. wynika, że polskie samorządy nie radzą sobie z wykonywaniem nałożonego przez ustawodawcę zadania dotyczącego publicznego transportu zbiorowego. Najwyższa Izba Kontroli w swoim raporcie wskazuje, że samorządy nie są zainteresowane organizacją zbiorowego transportu dla swoich mieszkańców. Jednostki samorządu terytorialnego zawężają swoje działania jedynie do administrowania transportem, a więc do wydawania pozwoleń i udostępniania przystanków komunikacyjnych dla ubiegających się o to przewoźników. Jednostki samorządu terytorialnego nie realizują obowiązku udostępniania mieszkańcom informacji na temat dostępnego na terenie danej gminy transportu publicznego.
Wykluczenie komunikacyjne mieszkańców nierentownych przewozów pasażerskich
Na terenach najmniej rentownych przewozów pasażerskich coraz częściej główni przewoźnicy likwidują swoje sieci autobusowe. Stają się one dla firm nieopłacalne. W skutek czego, mieszkańcy zostają bez transportu publicznego. Seniorzy mają problemy by dotrzeć do lekarzy specjalistów, studenci z mniejszych gmin i sołectw mają utrudnioną łączność z miejscowościami, w których studiują. Społeczność lokalna ma również problemy by dotrzeć do swoich miejsc pracy itd.
Kto odpowiada za organizację transportu publicznego w samorządzie
Artykuł 4 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego (Dz. U. 1994 NR 124 poz. 607) wskazuje, że obowiązek troski o podstawowe potrzeby zbiorowości lokalnej spoczywa na władzy będącej najbliżej obywateli, a więc gminie. O tym, że to gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego, które nie zostały zastrzeżone dla innych j.s.t., wskazuje także Konstytucja RP w art. 164 ust. 3. Jednak, sposoby realizacji zadań publicznych pozwalają na współpracę gminy, powiatu i województwa. Kooperacja zwiększa szansę na skuteczność podjętych działań, ale także, na uzyskanie źródeł finansowania projektu.
Zadania powiatu i województwa pełnią rolę uzupełniającą dla zadań gminy
Województwo i powiat nie mogą ograniczać zadań gminy. Mogą jednak, i powinny, je wspierać. Jeśli więc, gmina zobowiązana jest na swoim terenie zorganizować linię komunikacyjną, powiat do organizacji transportu zbiorowego w dwóch i więcej gminach, które zawarły w tym zakresie porozumienia, to celowa i pożądana staje się kooperacja w rozwiązywaniu problemów komunikacyjnych. Gminy w celu zapewnienia prawidłowo funkcjonującego transportu publicznego mogą także tworzyć związki międzygminne. Dodatkowo, jeśli problem dotyczy większej części obszaru województwa, we współpracę powinny zaangażować się także władze danego województwa. Jednostki samorządu terytorialnego mogą zawierać stosowne porozumienia, jako podstawę wykonywania niektórych zadań, wykraczających poza uprawnienia danego szczebla samorządowego. Ponadto, powiat może tworzyć związki z gminami (art. 72a ust. 1 u.s.p.) oraz może wstąpić do związku międzygminnego (art. 73b u.s.g.).
Dobre praktyki zapewnienia transportu użyteczności publicznej w samorządzie
Władze samorządu terytorialnego powinny przede wszystkim zbadać lokalne potrzeby przewozowe. Przystąpić do opracowania Planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego. Niestety, w niewielu samorządach taki plan jest opracowywany i wdrażany. Następnie, samorządy powinny wspólnie kooperować aby na lokalnym terenie dla swoich mieszkańców zapewnić stały dostęp do komunikacji publicznej. Dobrą praktyką byłoby również korzystanie z potencjału przewoźników małych, lokalnych firm na terenie danej j.s.t. Poza tym, art. 5 Rozporządzenia WE nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady wskazuje, wytyczne i szeroką paletę sposobów realizacji zadań z zakresu lokalnego transportu zbiorowego.
Ważne jest aby samorządy nie ograniczały się jedynie do minimum zapewnienia transportu publicznego dla mieszkańców. Coraz częściej, te bardziej dynamiczne samorządy, idą o krok dalej. Wprowadzają bezpłatną komunikację publiczną na swoich terenach. Rozbudowana sieć komunikacyjna to ograniczenie ruchu samochodowego, szkodliwej emisji spalin, korków, jak także, eliminuje problem związany z brakiem miejsc parkingowych. A to z kolei, staje się mocnym uzasadnieniem sięgania po różnorodne programy wsparcia i dofinansowania - krajowe oraz unijne.
