18 listopada 2015 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz. U. z 2015 r. poz. 1777). W związku z tym, iż za dwa tygodnie będzie miała miejsce rocznica obowiązywania tej regulacji, Instytut Metropolitalny zorganizował seminarium eksperckie, które miało na celu nie tylko podsumowanie dotychczasowych działań i pomysłów samorządów, ale także wypracowanie takich rekomendacji, które zachęcą inne gminy do podjęcia na swoim obszarze procesu rewitalizacji.
Seminarium rozpoczęło się od wykładu inauguracyjnego, który wygłosił były wiceminister infrastruktury i rozwoju Paweł Orłowski (obecnie członek Zarządu Województwa Pomorskiego). W dalszej kolejności zostało podzielone na trzy panele eksperckie, których poziom merytoryczny był niezwykle wysoki.
Pierwszy z nich „Przygotowanie procesu rewitalizacji”, moderowany przez dr hab. Iwonę Sagan, prof. UG., miał na celu dostrzeżenie trudnego problemu zachowania równowagi przy dwóch rodzajach rewitalizacji: tej skoncentrowanej na ludziach i tej ukierunkowanej na miejsce. Zbilansowanie tych dwóch kategorii jest bowiem ogromnym wyzwaniem dla gmin, które często chciałyby mieć konkretne wytyczne, jak to uczynić. Z kolei ustawa o rewitalizacji nastawiona jest na zmianę toku myślenia samorządów i oczekuje od nich kreatywności, do której powinni się przekonać.
"Zaskakujące jest to, że walor ustawy o rewitalizacji, jej elastyczność i przenoszenie odpowiedzialności na gminę nie wszystkim włodarzom odpowiada. Konieczność pewnej kreatywności w tym zakresie jest dla nich wyzwaniem” - mówił w trakcie swojego wystąpienia Rajmund Ryś z firmy PROJEKTY MIEJSKIE, były dyrektor Departamentu Polityki Przestrzennej w Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju.
W dalszej kolejności, omówiony został proces przygotowania zintegrowanych projektów rewitalizacyjnych, o których na przykładzie województwie pomorskim mówiła arch. Anna Łoziak z Pomorskiego Biura Planowania Regionalnego. W trakcie pierwszego panelu, poruszono też kwestię delimitacji obszarów zdegradowanych a także planowania rewitalizacji po roku 2022, kiedy skończą się środki unijne.
"Mamy do czynienia z systemem, który mimo różnych problemów zaczął funkcjonować. (…) Warto się zastanowić, nie jak wdrażać ustawę w obecnych realiach, ale co z tego wyniknie po roku 2022. Jeżeli ograniczone zostaną środki unijne na rewitalizację w kolejnych perspektywach finansowych, gminy pójdą zupełnie inną drogą – po najmniejszej linii oporu” - alarmował prof. dr hab. inż. arch. Piotr Lorens, Prezes Towarzystwa Urbanistów Polskich.
Drugi panel ekspercki pod hasłem „Przeprowadzanie rewitalizacji za pomocą ustawowych narzędzi”, rozpoczął się od wystąpienia dr Jakuba H. Szlachetko, Przewodniczącego Rady Instytutu Metropolitalnego. Porównał on miejscowy plan rewitalizacji z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Co ciekawe, miejscowy plan rewitalizacji obecnie nie został uchwalony w żadnej gminie. Jako zupełnie nowy instrument planistyczny, stanowi kolejne wyzwanie samorządów. Należy jednak zadać sobie pytanie czy jego fakultatywny charakter względem MPZP nie stanowi w istocie powodu, dla którego stanie się on narzędziem zapomnianym.
Uczestnicy seminarium mieli również okazję poznać specyfikę Specjalnej Strefy Rewitalizacji, na terenie której obowiązuje szczególny reżim prawny. „W zakresie planowania przestrzennego uchwalenie SSR skutkuje przyznaniem kompetencji radzie gminy do ustanowienia na obszarze rewitalizacji zakazu wydawania decyzji o warunkach zabudowy, ustanowienia nowego celu publicznego, czy też daje możliwość udzielania przez gminę specjalnych dotacji na realizację robót budowlanych, konserwatorskich i restauratorskich” - wyliczała radca prawny Katarzyna Borówka. W trakcie panelu, omówiono także korzyści jakie niesie za sobą wykorzystanie partnerstwa publiczno-prywatnego w rewitalizacji.
Warto nadmienić, iż mimo wielu narzędzi ustawowych, eksperci oraz samorządowcy wskazywali na konieczność uchwalenia rozporządzenia wykonawczego do ustawy o rewitalizacji i ujęcia w nim formy czy szczegółowości Gminnych Programów Rewitalizacji. Otwartą pozostaje także kwestia, czy GPR dla obszarów miejskich i wiejskich powinien funkcjonować w tym samym kształcie.
Ostatni panel seminarium dotyczył partycypacji społecznej w procesie rewitalizacji. Dr hab. inż. Sylwia Staszewska, prof. UAM, wskazywała jak można wykorzystać potencjał partycypacji, by społeczność lokalna rzeczywiście uczestniczyła w procesie rewitalizacji. Na przykładzie wsi Złoty Potok prof. Staszewska zaprezentowała praktyczne zastosowanie metod partycypacji takich jak spacery studyjne i ocena zasobów, spotkania i kreowanie strategii rozwoju. Z kolei, Jarosław Ogrodowski z Instytutu Rozwoju Miast opowiedział o działaniach partycypacyjnych na przykładzie rewitalizacji osiedla Księży Młyn i rewitalizacji obszarowej centrum Łodzi.
Po zakończeniu paneli eksperckich, miało miejsce wydarzenie towarzyszące - Gala wręczenia nagród w konkursie „Najlepsza Przestrzeń Publiczna Województwa Pomorskiego 2016”. Zwyciężyło miasto Gdynia, z kolei wyróżnienie otrzymało m.in. miasto Słupsk czy miasto Tczew.
W seminarium wzięli udział zarówno przedstawiciele samorządów, prawnicy, eksperci oraz pracownicy społeczni.
