Umowy partycypacyjne

Jakie przepisy regulują zawieranie umw partycypacyjnych pomiędzy przedstawicielami samorządu lokalnego a inwestorami, dla wsplnej realizacji inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej i drogowej?

Odpowiedź

Przedmiotem umów partycypacyjnych jest określenie przez strony wzajemnych zasad i warunków partycypowania w kosztach realizacji danej inwestycji. Umowa taka należy do umów nienazwanych - czyli nieunormowanych w sposób szczegółowy w kodeksie cywilnym. Postanowienia umowy mogą w związku z tym zostać ukształtowane przez strony zgodnie z zasadą swobody zawierania umów. Do umów takich należy stosować przepisy prawa cywilnego o umowach w ogólności, ponadto zaś odpowiednie przepisy części ogólnej dotyczącej zobowiązań a ponadto w miarę potrzeby przepisy dotyczące umów nazwanych, np. o świadczenie usług, o dzieło, umowy darowizny, w drodze analogii bądź wprost zależnie od rozpatrywanej umowy.

Umowy partycypacyjne, których przedmiotem jest budowa albo włączenie do infrastruktury technicznej stanowiącej mienie komunalne, nie mogą mieć charakteru przymusowego, ustanawiać opłaty o charakterze publicznym ani być zawierane jako obejście przepisów o opłatach adiacenckich. Zgodnie bowiem z przepisami o gospodarce nieruchomościami, jeżeli urządzenia infrastruktury technicznej zostały wybudowane z udziałem środków Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, właściciele nieruchomości uczestniczą w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej przez wnoszenie na rzecz gminy opłat adiacenckich, które zależą od wzrostu wartości nieruchomości spowodowanego budową urządzeń infrastruktury technicznej.

Szczególnym przypadkiem szeroko rozumianych umów partycypacyjnych mogą być umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym.

Uzasadnienie

Umowa partycypacyjna należy do umów nienazwanych- czyli nie unormowanych w sposób szczegółowy w kodeksie cywilnym, lecz ukształtowanych przez strony zgodnie z zasadą swobody zawierania umów. Model tych umów nie jest określony przez przepisy kodeksu cywilnego, jak również przepisy innych ustaw nie precyzują jak umowa taka powinna zostać sformułowana. Do umów nienazwanych należy stosować przepisy prawa cywilnego o umowach w ogólności, ponadto zaś odpowiednie przepisy części ogólnej dotyczącej zobowiązań a ponadto w miarę potrzeby przepisy dotyczące umów nazwanych drodze analogii bądź wprost zależnie od rozpatrywanej umowy (tak W. Czachórski - Zobowiązania zarys wykładu Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1994).

W sytuacji, gdy umowa dotyczy realizacji z zakresu infrastruktury technicznej i drogowej odpowiednie zastosowanie w danej umowie mogą znaleźć np. przepisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym , ustawy o drogach publicznych , ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 193, poz. 1194 z późn. zm.) bądź Prawa budowlanego .

Do umów partycypacyjnych, w zakresie który nie został uregulowany przez strony w treści samej umowy zastosowanie mają odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego w tym zastosowanie mogą znaleźć przepisy odnoszące się np. do umowy o dzieło lub umowy o roboty budowlane. Partycypacja może być rozumiana zarówno jako udział osoby prywatnej w przedsięwzięciu komunalnym albo jako wykonanie przez osobę prywatną określonej infrastruktury na rzecz jednostki samorządu bądź przedsiębiorstwa, przy jednoczesnym ustaleniu zasad wzajemnych rozliczeń.

Umowy partycypacyjne zawierane z jednostkami samorządu terytorialnego albo przedsiębiorstwami prowadzącymi działalność komunalną mogą być wynikiem dążenia do uzupełnienia niewystarczającego, z punktu interesu inwestora prywatnego, uzbrojenia terenu albo przyspieszenia realizacji inwestycji dotyczącej takiego uzbrojenia w stosunku do ustaleń planów i programów rozwoju infrastruktury danego rodzaju. Dotyczy to w szczególności sytuacji opisanej w art. 61 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym , zgodnie z którym wydanie decyzji o warunkach zabudowy jest możliwe jedynie w przypadku gdy istniejące lub projektowane uzbrojenie terenu jest wystarczające dla zamierzenia budowlanego, przy czym warunek ten uznaje się za spełniony, jeżeli wykonanie uzbrojenia terenu zostanie zagwarantowane w drodze umowy zawartej między właściwą jednostką organizacyjną a inwestorem.

Przepisy formułują czasami zasady rozliczeń dotyczących takich umów, czego przykładem może być m.in. art. 31 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 z późn. zm.), zgodnie z którym osoby, które wybudowały z własnych środków urządzenia wodociągowe i urządzenia kanalizacyjne, mogą je przekazywać odpłatnie gminie lub przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu, na warunkach uzgodnionych w umowie.

Istotnym zagadnieniem prawnym na tle umów partycypacyjnych jest kwestia prawa jednostek samorządu do ustanawiania opłat za budowę określonych urządzeń albo podłączenie do tych urządzeń. Umowa partycypacyjna nie może być bowiem środkiem ustanawiania dodatkowych opłat o charakterze danin publicznych i służyć obejściu przepisów o opłatach adiacenckich. Jeżeli urządzenia infrastruktury technicznej zostały wybudowane z udziałem środków Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, właściciele nieruchomości uczestniczą w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej przez wnoszenie na rzecz gminy tzw. opłat adiacenckich. Opłaty te normowane są przez ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603 z późn. zm.) - art. 143 i n. - i są konsekwencją bądź budowy drogi bądź wybudowania pod ziemią, na ziemi albo nad ziemią przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych i telekomunikacyjnych. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta może, w drodze decyzji, ustalić opłatę adiacencką każdorazowo po stworzeniu warunków do podłączenia nieruchomości do poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej albo po stworzeniu warunków do korzystania z wybudowanej drogi. Wydanie decyzji o ustaleniu opłaty adiacenckiej może nastąpić w terminie do 3 lat od dnia stworzenia warunków do podłączenia nieruchomości do poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej. Ustalenie i wysokość opłaty adiacenckiej zależą od wzrostu wartości nieruchomości spowodowanego budową urządzeń infrastruktury technicznej. Wysokość opłaty adiacenckiej wynosi nie więcej niż 50% różnicy między wartością, jaką nieruchomość miała przed wybudowaniem urządzeń infrastruktury technicznej, a wartością, jaką nieruchomość ma po ich wybudowaniu.

Umowy partycypacyjne mogą być zawierane również pomiędzy przedstawicielami samorządu lokalnego, a inwestorami dla realizacji wspólnej inwestycji. Szczególnym przypadkiem w tym kontekście są umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym zawierane w oparciu o przepisy ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym . Przez umowę o partnerstwie publiczno-prywatnym partner prywatny zobowiązuje się do realizacji przedsięwzięcia za wynagrodzeniem oraz poniesienia w całości albo w części wydatków na jego realizację lub poniesienia ich przez osobę trzecią, a podmiot publiczny zobowiązuje się do współdziałania w osiągnięciu celu przedsięwzięcia, w szczególności poprzez wniesienie wkładu własnego.


Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 ze zm.)
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 118 ze zm.)
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zm.)
Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. 2009 r. Nr 19, poz. 100)