Na mocy ustawy z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu, rada gminy została upoważniona do wydania tzw. uchwały krajobrazowej . Zgodnie z art. 37a ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, organ stanowiący gminy może ustalić w formie uchwały zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń, ich gabaryty, standardy jakościowe oraz rodzaje materiałów budowlanych, z jakich mogą być wykonane.
Ustawodawca wprost przesądza w art. 37a ust. 4 u.p.z.p., że uchwała krajobrazowa ma charakter aktu prawa miejscowego. Przepis art. 94 Konstytucji RP stanowi, że organy samorządu terytorialnego, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego przez radę gminy określają ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym oraz ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych .
Zgodnie z art. 87 ust. 2 Konstytucji akty prawa miejscowego są źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Oznacza to, że przepisy uchwały krajobrazowej obowiązują powszechnie w znaczeniu podmiotowym. Adresatami przepisów uchwały są zatem zarówno organy administracji publicznej, jak również jednostki spoza systemu administracji publicznej (osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej).
W uzasadnieniu tzw. ustawy krajobrazowej podkreślono, że kształtowanie krajobrazu ma znaczenie dla kultury, społeczeństwa, gospodarki i polityki. Wysoka jakość kształtowanego krajobrazu sprzyja bowiem rozwojowi kultury, tworzy więzi społeczne, chroni przed wykorzystaniem, przynosi korzyści gospodarcze i wzmacnia pozycję polityczną kraju . Projektodawca podkreślił, że dotychczas zagadnienia ochrony krajobrazu były uregulowane w prawodawstwie polskim nie tylko szczątkowo, ale również w znacznym rozproszeniu. Podstawowym założeniem, które legło u podstaw opracowania projektu ustawy krajobrazowej było zminimalizowanie zakresu dokonywanych zmian legislacyjnych przy jednoczesnym uzyskaniu znaczącego efektu z punktu widzenia ochrony krajobrazu .
Z brzmienia art. 37a ust. 1 u.p.z.p. jednoznacznie wynika, że uchwała krajobrazowa ma charakter fakultatywny. Regulacja uchwały krajobrazowej dotyczy całego obszaru gminy, z wyłączeniem terenów zamkniętych ustalonych przez inne organy niż ministra właściwego do spraw transportu. Ustawodawca przewiduje możliwość ustalenia w uchwale różnych regulacji dla różnych obszarów gminy, przy czym wymaga określenia w sposób jednoznaczny granic tych obszarów. W takim przypadku uchwała krajobrazowa może zawierać załącznik graficzny wraz z opisem jednoznacznie określającym granice poszczególnych obszarów.
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Ustawa krajobrazowa
 |
@page_break@
Upoważnienie ustawowe do wydania aktu prawa miejscowego szczegółowo determinuje treść uchwały krajobrazowej:
- w odniesieniu do szyldów w uchwale określa się zasady i warunki ich sytuowania, gabaryty oraz liczbę szyldów, które mogą być umieszczone na danej nieruchomości przez podmiot prowadzący na niej działalność (zob. art. 37a ust. 2 u.p.z.p.);
- w uchwale można ustalić zakaz sytuowania ogrodzeń oraz tablic reklamowych i urządzeń reklamowych, z wyłączeniem szyldów (zob. art. 37a ust. 3 u.p.z.p.);
- uchwała w zakresie dotyczącym ogrodzeń, nie ma zastosowania do ogrodzeń autostrad i dróg ekspresowych oraz ogrodzeń linii kolejowych(zob. art. 37a ust. 8 u.p.z.p.);
- uchwała określa warunki i termin dostosowania istniejących w dniu jej wejścia w życie obiektów
małej architektury, ogrodzeń oraz tablic reklamowych i urządzeń reklamowych do zakazów, zasad
i warunków w niej określonych, nie krótszy niż 12 miesięcy od dnia wejścia w życie uchwały (zob. art. 37a ust. 9 u.p.z.p.).
Ponadto do fakultatywnych elementów treściowych uchwały krajobrazowej należą:
- wskazanie rodzajów obiektów małej architektury, które nie wymagają dostosowania do zakazów, zasad lub warunków określonych w uchwale (art. 37a ust. 10 pkt 1 u.p.z.p.);
- wskazanie obszarów oraz rodzajów ogrodzeń dla których następuje zwolnienie z obowiązku dostosowania ogrodzeń istniejących w dniu jej wejścia w życie do zakazów, zasad lub warunków określonych w uchwale (art. 37a ust. 10 pkt 2 u.p.z.p.).
Uchwała krajobrazowa, podobnie jak każdy akt organów gminy, podlega ocenie organu nadzoru z punktu widzenia legalności (tj. zgodności z powszechnie obowiązującym prawem). Zgodnie z art. 90 ust. 1 u.s.g., na organie wykonawczym ciąży obowiązek przedstawienia wojewodzie uchwały organu stanowiącego w terminie 7 dni od dnia podjęcia. Wojewoda stwierdza nieważność uchwały krajobrazowej, jeżeli jest niezgodna z prawem. Organ nadzoru wydaje rozstrzygnięcie nadzorcze w terminie 30 dni od dnia doręczenia uchwały (zob. art. 91 ust. 1 u.s.g.). Dodatkowo wojewoda, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały krajobrazowej albo w toku tego postępowania, może wstrzymać jej wykonanie (zob. art. 91 ust. 2 u.s.g.).
Pierwsza uchwała krajobrazowa została podjęta przez Radę Miasta Ciechanów w dniu 28 kwietnia 2016 roku. Co do legalności uchwały wypowiedział się już Wojewoda Mazowiecki, który rozstrzygnięciem nadzorczym stwierdził jej częściową nieważność. Pomimo, że uchwała krajobrazowa nie jest obowiązkowym aktem prawa miejscowego, to samorządy gminne dostrzegają w niej skuteczne narzędzie ochrony krajobrazu. Świadczą o tym prowadzone na szeroką skalę prace legislacyjne, zainicjowane w wielu polskich gminach.