Na wielu polskich ulicach komunizm wciąż żywy

Gen. Karol Świerczewski czy Hanka Sawicka wciąż patronują ulicom w wielu polskich miejscowościach. O aktualności i trudności problemu usuwania komunistycznych patronów z nazw ulic przekonali się niedawno Radni Nidzicy (woj. Warmińsko-mazurskie), gdzie propozycja zastąpienia nazw ulic Marcelego Nowotki, Juliana Marchlewskiego, Pawła Findera i Karola Świerczewskiego spotkała się z negatywną opinią mieszkańców. W wyniku przeprowadzonych konsultacji społecznych inicjatywa upadła.

Uchwalona przez Sejm ustawa o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej – przywołana dalej jako ustawa problem ten ma jednak rozwiązać. Krótka, bo składająca się z siedmiu artykułów ustawa, pomimo niewielkich rozmiarów, ma duży zasięg oddziaływania.

Zakaz nadawania nazw upamiętniających i propagujących komunizm i totalitaryzm

Jak wynika z art. 1 ust. 1 ustawy „nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, w tym dróg, ulic, mostów i placów, nadawane przez jednostki samorządu terytorialnego nie mogą upamiętniać osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących komunizm lub inny ustrój totalitarny, ani w inny sposób takiego ustroju propagować”.

Literalne brzmienie art. 1 ust. 2 ustawy, zgodnie z którym „za propagujące komunizm uważa się także nazwy odwołujące się do osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących represyjny, autorytarny i niesuwerenny system władzy w Polsce w latach 1944–1989” oznacza otwarty katalog podmiotowy. Na powyższe wskazuje użyty w przepisie zwrot „także”.

Nieważność uchwały nadającej imię lub nazwę z opinią Instytutu Pamięci Narodowej.


W przypadku stwierdzenia przez właściwego wojewodę nieważności uchwały nadającej nazwę budowli, obiektowi lub urządzeniu użyteczności publicznej z uwagi na naruszenie art. 1 ustawy, wymagana jest opinia Instytutu Pamięci Narodowej potwierdzająca to naruszenie (art. 2 ust. 1 ustawy). Wojewoda może także zasięgnąć opinii Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Co do zasady opinie przedstawiane winny być niezwłocznie, w terminie nie późniejszym niż 2 tygodnie.

Wojewoda może nadać nową nazwę zarządzeniem zastępczym
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy „jeżeli w terminie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się rozstrzygnięcia nadzorczego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy, nie zostanie nadana nowa nazwa, a jej nadanie jest konieczne do oznaczania adresów, wojewoda wydaje zarządzenie zastępcze, w którym nadaje nazwę zgodną z art. 1”.

W przypadku wydania takiego zarządzenia zastępczego w stosunku do drogi wewnętrznej wymagana jest pisemna zgoda właścicieli terenów, na których droga jest zlokalizowana.

12 miesięcy na zmianę nazw upamiętniających lub symbolizujących komunizm lub totalitaryzm

Najistotniejsze z punktu widzenia obywateli oraz organów jednostek samorządu terytorialnego rozstrzygnięcie zawarto w art. 6 ustawy. Zgodnie z brzmieniem jego ust. 1 „obowiązujące w dniu wejścia w życie ustawy nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, w tym dróg, ulic, mostów i placów, upamiętniające osoby, organizacje, wydarzenia lub daty symbolizujące komunizm lub inny ustrój totalitarny lub propagujące taki ustrój w inny sposób, właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego albo związku, o którym mowa w art. 4, zmienia w terminie 12 miesięcy od dnia jej wejścia w życie”.

Dowiedz się więcej z książki
Ustawa o samorządzie gminnym. Raport specjalny
  • rzetelna i aktualna wiedza
  • darmowa wysyłka od 50 zł




@page_break@

Jeżeli właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego nie zmieni nazwy w ww. 12-sto miesięcznym terminie, wojewoda w terminie 3 miesięcy wyda zarządzenie zastępcze, w którym nada nową nazwę. Wydanie takiego zarządzenia poprzedzone być musi wydawaną niezwłocznie (nie później niż w terminie 2 tygodni) opinią Instytutu Pamięci Narodowej potwierdzającej niezgodność nazwy obowiązującej w dniu wejścia w życie ustawy z jej art. 1.
W przypadku drogi wewnętrznej zastosowano rozwiązania analogiczne jak ww.
Przyjęta regulacja budzi pewne zastrzeżenia wynikające z ustawowej niespójności. Niezrozumiałe jest bowiem, dlaczego wydanie zarządzeń zastępczych jak również stwierdzenie nieważności uchwały przez wojewodę musi być poprzedzone opinią Instytutu Pamięci Narodowej, a zmiana nazwy ulicy przez organ jednostki samorządu terytorialnego w trybie art. 6 ustawy opinii takiej nie wymaga.

 



Zmiany w dokumentach i ewidencjach wolne od opłat

Najczęściej podnoszonym przez przeciwników zmian nazw ulic argumentem były koszty związane m.in. z wyrobieniem nowych dokumentów. Ustawodawca, odpowiadając na powyższe, w art. 5 ust. 1 ustawy wskazał, że „pisma oraz postępowania sądowe i administracyjne w sprawach dotyczących ujawnienia w księgach wieczystych oraz uwzględnienia w rejestrach, ewidencjach i dokumentach urzędowych zmiany nazwy dokonanej na podstawie ustawy są wolne od opłat”.

Pomimo zastosowanego zwolnienia, osoby, których dotyczyć będą zmiany i tak poniosą koszty finansowe z tym związane. Do takich zaliczyć należy w przypadku przedsiębiorstw np. obowiązek wyrobienia firmowych pieczątek, a w przypadku osób fizycznych np. obowiązek nowego oznakowania domów. Powyższe stanowiło jeden z zarzutów podnoszonych w trakcie sejmowej debaty nad projektem ustawy.

Nowa nazwa ulicy bez wpływu na ważność posiadanych dokumentów
Jak wynika z art. 5 ust. 2 ustawy „zmiana nazwy dokonana na podstawie ustawy nie ma wpływu na ważność dokumentów zawierających nazwę dotychczasową”. Zastosowane rozwiązanie przynieść może pewne trudności.
W przypadku dowodu osobistego, zgodnie z art. 36 ust. 1-3 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, okres jego ważności wynosi: co do zasady 10 lat (art. 36 ust. 1); w przypadku osoby, która nie ukończyła 18 roku życia – 5 lat (art. 36 ust. 2); w przypadku osoby, która ukończyła 65 lat – może być ważny na czas nieoznaczony, jeżeli osoba ta zwróciła się o wydanie dowodu osobistego z takim terminem ważności.

W praktyce oznaczać to może, że np. osoba pełnoletnia, poniżej 65 roku życia, wyrabiająca dowód osobisty np. w dniu 4 kwietnia 2016 r. aż do 2026 r. posługiwać się będzie dokumentem z nieprawdziwymi danymi – nieaktualną nazwą ulicy. W przypadku osób powyżej 65 roku życia, którzy posługują się dokumentem z nieoznaczonym terminem ważności, okres ten może być oczywiście jeszcze dłuższy. Dla osób znających konkretny przypadek zmiany nazwy ulicy kwestia ta może nie stanowić większego problemu. Jednakże, w wielu przypadkach posługiwanie się takimi dokumentami będzie mogło prowadzić do trudności, które wskaże dopiero praktyka.

Dowiedz się więcej z książki
Ustawa o samorządzie gminnym. Raport specjalny
  • rzetelna i aktualna wiedza
  • darmowa wysyłka od 50 zł