Pożądane wartości i zachowania

Literatura przedmiotu określa przykłady norm etycznych pracownika administracji publicznej, formułując takie nakazy, jak[1]:

  • pracę na stanowisku publicznym traktuj jako służbę ludziom, nie zaś jako panowanie nad ludźmi, jest to najwyższy nakaz etyczny;
  • przestrzegaj obowiązującego prawa stanowionego i prawa moralnego;
  • kieruj się zasadą realizowania na stanowisku publicznym dobra wspólnego;
  • szanuj przyrodzoną godność wszystkich ludzi i sam zachowuj się godnie w miejscu pracy i poza nim;
  • nie sprzeniewierzaj się urzędowi, który piastujesz;
  • nie demoralizuj innych własnym postępowaniem;
  • eliminuj despotyzm i bezwzględność w kontaktach z ludźmi;
  • przyczyniaj się do wzrostu zaufania obywateli do państwa;
  • traktuj wszystkich sprawiedliwie, nie dyskryminując nikogo;
  • chroń życie każdego człowieka, chroń każdego obywatela, jego prawa i wolność;
  • okazuj wspólnotę z innymi, wspomagaj zwłaszcza ubogich;
  • chroń tradycję, kulturę, dziedzictwo własnego narodu i jego tożsamość;
  • w żadnej formie i w żadnych okolicznościach nie nadużywaj piastowanego stanowiska publicznego dla własnych lub cudzych partykularnych korzyści, bądź bezinteresowny i bezstronny;
  • nie rozpowszechniaj nieprawdziwych informacji;
  • bądź lojalny wobec przełożonych i podwładnych;
  • bądź skromny, unikaj pychy;
  • unikaj zachowań, które mogłyby wzbudzić podejrzenie, że wyróżniasz jakąś osobę lub grupę;
  • unikaj zachowań, które mogłyby umożliwić innym ludziom dojście do wniosku o niemożności uznania twojego charakteru za nieskazitelny;
  • zachowaj umiar i oględność w wypowiedziach publicznych, nie plotkuj, bądź dyskretny, nie demonstruj swojego osobistego stosunku do załatwianych spraw;
  • nie reklamuj swej publicznej funkcji, nie pozyskuj poklasku;
  • bądź opanowany i taktowny, zachowaj powagę konieczną do sprawowania urzędu publicznego;
  • nie podejmuj zajęć dodatkowych, które kolidowałyby z piastowanym urzędem publicznym, nie podejmuj żadnej działalności, dla wykonania której mogłyby być wykorzystane przez Ciebie informacje uzyskane w toku sprawowania urzędu;
  • w wypowiedziach publicznych unikaj wyrażeń obraźliwych, nie posługuj się groźbą ścigania karnego lub dyscyplinarnego;
  • powierzony urząd publiczny sprawuj wedle swej najlepszej wiedzy i woli, z należytą uczciwością, sumiennością i gorliwością.

Ważnym elementem infrastruktury etycznej, porządkującym pole działania pracowników samorządowych i niejednokrotnie ułatwiającym etyczne wybory są kodeksy etyczne stanowiące mechanizm ochronny światowego formatu i coraz chętniej uznawaną regulację. Powszechnie uważa się bowiem, że standardy pożądanych zachowań urzędników publicznych są określane w trzech formach dokumentów - ustawach, kodeksach etycznych i regulaminach. Kodeksy etyczne to ujęte w formie pisemnej zasady wskazujące na normy pożądanego zachowania i normy wskazujące na zachowania nieprawidłowe, zakazane w odniesieniu do wykonawców określonych profesji w celu utrzymania wśród nich wysokich standardów moralnych. Kodeksy etyczne związane są ściśle z inicjatywą własną wykonawców zawodu, którzy czują potrzebę usystematyzowania i uregulowania zasad zachowania i wykonywania powierzonych im zadań, mają więc przede wszystkim charakter norm wewnętrznych. Ze względu na niskie koszty opracowania, wdrożenia i funkcjonowania stanowią jeden z najbardziej popularnych sposobów utrzymania wysokich standardów moralnych wśród osób wykonujących zawody wymagające zaufania społecznego. Kodeksy etyczne są zatem nieodłączną częścią profesji, które szczycą się własną etyką zawodową. Z pewnością możemy do nich zaliczyć m.in. urzędników administracji publicznej wszystkich szczebli[2].

Z przeprowadzonej analizy wybranych kodeksów jednostek samorządu terytorialnego wynika, iż najczęściej zobowiązują one pracowników do postępowania zgodnie z wartościami przyjętymi w demokratycznym społeczeństwie oraz do służenia interesom państwa i lokalnej społeczności. Najczęściej wymieniane w kodeksach wartości i normy, to[3]:

  • uczciwość, rzetelność, prawdomówność, sumienność, praworządność;
  • poszanowanie prawa obywateli do prywatności i godności;
  • profesjonalizm i odpowiedzialność;
  • jawność i przejrzystość działań związanych z udostępnianiem informacji publicznej (z wyłączeniem informacji chronionych przepisami prawa);
  • neutralność, brak stronniczości, bezinteresowność;
  • szczególna staranność w wykonywaniu obowiązków;
  • uczciwość w zarządzaniu informacją, a więc wykorzystanie jej wyłączenie do celów służbowych;
  • odporność na naciski i próby wywierania wpływu;
  • godna postawa w każdej, nawet konfliktowej sytuacji;
  • współodpowiedzialność za działania oznaczająca także nieuchylanie się od decyzji i wynikających z nich konsekwencji.

Administracja samorządowa potrzebuje zbudowanej na solidnych podstawach moralnych jasnej i przejrzystej infrastruktury etycznej, której istotnym elementem są kodeksy. Z pewnością opracowanie kodeksu nie zagwarantuje automatycznej zmiany postaw pracowników samorządowych, nie przerobi ich w „aniołów”, może jednak zapoczątkować pożądany proces tworzenia kultury organizacyjnej o wyraźnych konotacjach etycznych.

Nie ulega wątpliwości, iż kodeksy etyczne mogą okazać się skutecznym drogowskazem, ale dla tych, którzy szukają właściwej drogi, którzy chcą być uczciwi. Ich skuteczność oddziaływania powinna być wspomagana m.in. procesem kształcenia kadr w duchu odpowiedzialności i posłuszeństwa obowiązującym normom.

Seredocha Izabela

Bibliografia:

1. A. Błaś, J. Boć, J. Jeżewski, Administracja publiczna…, op. cit., s. 279-280.
2. M.B. Rękawek-Pachwicewicz, Rola i znaczenie kodeksów etycznych w zwalczaniu korupcji, op. cit., s. 4.
3. I. Seredocha, H. Gawroński, Kodeksy etyczne w jednostkach terenowej administracji publicznej - czy to konieczne? [w:] Biznes, prawo, etyka, op. cit., s. 229.


Pisaliśmy o tym również:
Standardy etyczne w administracji samorządowej (cz. 1)

_______________________________________________________________________________________________________________

 

Zachęcamy do zapoznania się z książką autorstwa Grzegorza Wierczyńskiego pt. "Redagowanie i ogłaszanie aktów normatywnych. Komentarz".Na polskim rynku wydawniczym jest to najobszerniejsze, a w przypadku komentarza do ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych - jedyne opracowanie dotyczące zasad redagowania i ogłaszania aktów normatywnych.
Książka dostępna jest w ofercie internetowej księgarni profinfo.pl