Na podstawie przepisów Unii Europejskiej państwa członkowskie są zobowiązane do przeprowadzania narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań raz na 10 lat. Jak podkreśla Główny Urząd Statystyczny, spis ludności i mieszkań jest jedynym badaniem, które pozwala na pozyskanie szczegółowych informacji m.in. o liczbie ludności, strukturze demograficzno-społecznej i zawodowej, migracjach pracowniczych i stanie zasobów mieszkaniowych. Informacje te są zbierane na wszystkich szczeblach podziału terytorialnego kraju: ogólnokrajowym, regionalnym i lokalnym.

Zadania zlecone gminom

Przewidywany spis powszechny ludności i mieszkań będzie przeprowadzony w 2021 roku metodą obserwacji pełnej - dzięki wykorzystaniu danych z systemów informacyjnych administracji publicznej. Realizacja spisu w tej formie pozwoli na opracowanie wyników dla każdego poziomu podziału terytorialnego.

Jak informuje GUS, przy przygotowywaniu podstaw do przeprowadzenia spisu przyjęto strategię jak najszerszego wykorzystania rejestrów urzędowych oraz systemów informacyjnych administracji publicznej. Oznacza to, że informacje zbierane w spisie pobrane zostaną przede wszystkim z dostępnych źródeł administracyjnych jako bezpośredniego źródła danych spisowych.

Nowe przepisy określają zadania zlecone gminom w celu prawidłowego przeprowadzenia spisu powszechnego. Przewiduje się, że gminne biura spisowe będą funkcjonowały przez okres 2 miesięcy w 2019 r.  i 2020 r. w czasie spisów próbnych oraz przez 5 miesięcy w 2021 r. w czasie spisu powszechnego.

Do zadań gminnych biur spisowych będzie należała, m.in. aktualizacja gminnych wykazów adresowo-mieszkaniowych – dokonywana w zakresie określonym przez Generalnego Komisarza Spisowego i zapewnienie funkcjonowania gminnych biur spisowych oraz stanowiska komputerowego do weryfikacji, aktualizacji, uzupełnienia danych za pośrednictwem Internetu w siedzibie gminy.

Bez prawa zamówień publicznych

Gminy będą też delegowały pracowników urzędu gminy do prac spisowych, organizowały nabór  kandydatów na rachmistrzów spisowych realizujących wywiady bezpośrednie w terenie i wspierały rachmistrzów podczas dokonywania czynności spisowych. Będą też współdziałały przy popularyzacji spisu powszechnego.

Do przeprowadzenia spisu powszechnego powołani zostaną rachmistrzowie spisowi, drogą naboru publicznego poprzez gminne biura spisowe. Ogłoszenia zostaną umieszczone w miejscach ogólnodostępnych oraz publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej urzędu gminy. W ogłoszeniu zostaną podane podstawowe wymagania wobec kandydata na rachmistrza. Nie będzie konieczności stosowania prawa zamówień publicznych, co jest tym bardziej uzasadnione, że procedury konieczne przy zamówieniach publicznych wydłużyłyby proces naboru 28 tys. rachmistrzów oraz zwiększyły koszty o 24,2 mln zł.

Środki na wykonanie tych zadań przekaże gminom prezes GUS za pośrednictwem właściwych miejscowo dyrektorów urzędów statystycznych w terminach umożliwiających realizację zadań kolejnych etapów prac spisowych.

 



Rozporządzenie Rady Ministrów określi szczegółowy wykaz danych adresowo-mieszkaniowych przewidzianych do aktualizacji i uzupełnienia przez urzędy gmin. Chodzi o zapewnienie kompletności i aktualności niezbędnej do prawidłowego przeprowadzenia bezpośredniego wywiadu z osobą objętą spisem.

Spisy próbne

Pierwszy spis próbny odbędzie się od 1 do 30 września 2019 r. według stanu na dzień 31 sierpnia 2019 r. (godz. 24.00). Do jego celów zebrane zostaną dane z terenu gmin Czerwińsk nad Wisłą i Sierakowice.

Drugi spis próbny będzie przeprowadzony od 1 do 30 kwietnia 2020 r., według stanu na 31 marca 2020 r. Do celów spisu próbnego zbierane będą dane z gmin: Chełmno, Dubicze Cerkiewne, Gubin, Jabłonka, Kleszczów, Kłodzko, Kołbaskowo, Krapkowice, Lesznowola, Lidzbark Warmiński, Puck, Puszczykowo, Radymno, Skierbieszów, Wąchock i Wojkowice.

Na terenie gminy pracami spisowymi kieruje odpowiednio wójt, burmistrz, prezydent miasta - jako gminny komisarz spisowy. Zastępcą gminnego komisarza spisowego jest osoba wyznaczona przez gminnego komisarza spisowego. Gminni komisarze spisowi tworzą gminne biura spisowe. W skład biur spisowych wchodzą pracownicy służb statystyki publicznej i jednostek samorządu terytorialnego oddelegowani przez komisarzy spisowych. Pracą gminnego biura spisowego kieruje gminny komisarz spisowy, a nadzoruje właściwy miejscowo dyrektor urzędu statystycznego.

Gminny komisarz spisowy do działań operacyjnych powołuje liderów.
Zgodnie z przepisami, pracownicy służb statystyki publicznej i jednostek samorządu terytorialnego, oddelegowani przez komisarzy spisowych do pracy w biurach spisowych, w tym rachmistrzowie za czas wykonywania prac spisowych zachowają prawo do wynagrodzenia u swojego pracodawcy. Szczegółowe zasady wynagradzania zostaną określone  w rozporządzeniu Rady Ministrów.
Limit wydatków z budżetu państwa na lata 2019-2022 wynosi 386 mln zł, z tego w roku 2019- 12 mln zł, w roku 2020 - 22 mln zł, w roku 2021-343 mln zł, a w roku 2022 - 9 mln zł.