Dramatyczne wydarzenia z maja i czerwca tego roku wymusiły wprowadzenie zmian w prawie mających ułatwić usuwanie skutków powodzi, a przede wszystkim poprawić sytuację poszkodowanych obywateli. W tym celu w dniu 24 czerwca 2010 r. uchwalono ustawę o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z maja i czerwca 2010 r. (Dz. U. Nr 123, poz. 835). Przepisy ustawy mają zastosowanie do skutków powodzi oraz osunięć ziemi w wyniku opadów atmosferycznych z maja i czerwca 2010 r. w gminach określonych rozporządzeniem wydawanym na podstawie art. 2 ustawy z dnia 11 sierpnia 2001 r. o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu (Dz. U. Nr 84, poz. 906). Wykaz gmin określony jest rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2009 r. w sprawie gmin i miejscowości, w których stosuje się szczególne zasady odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu (Dz. U. Nr 193, poz. 1492 ze zm.)

Ustawodawca w art. 4 ustawy nakłada na organy obowiązek załatwiania spraw związanych z usuwaniem skutków powodzi w pierwszej kolejności, bez zbędnej zwłoki i nie później niż w terminie miesiąca od dnia wszczęcia postępowania. Wprowadzenie odrębności wobec terminów obowiązujących w k.p.a. można uznać za dyrektywę interpretacyjną wskazującą na nakaz załatwiania wymienionych spraw szczególnie sprawnie. Jednocześnie nie oznacza to dopuszczenia bezczynności w sprawach niedotyczących powodzi. Organy winny pamiętać, że przedmiotem ich działania w tym wypadku nie jest „zwykła” sprawa administracyjna, lecz często konieczność załatwienia najbardziej podstawowych potrzeb i palących kwestii osób poszkodowanych. Wykonanie tego obowiązku zabezpieczono możliwością złożenia przez stronę postępowania skargi na bezczynność organu do sądu administracyjnego. Obowiązuje tu szczególny względem ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo postępowania przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153. poz. 1270, ze zm., dalej jako p.p.s.a. ) tryb składania skargi. Wyłączono stosowanie art. 37 k.p.a. , a więc stronie nie przysługuje w tym wypadku zażalenie do organu wyższego stopnia na niezałatwienie sprawy w terminie; złożenie skargi możliwe jest bez wyczerpania środków zaskarżenia. Również grzywna nakładana przez sąd na organ w przypadku stwierdzenia bezczynności jest niższa niż określona w p.p.s.a. Wynosi maksymalnie wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, podczas gdy art. 154 § 6 p.p.s.a. przewiduje wymierzenie grzywny do wysokości dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Należy zaznaczyć, że grzywna nakładana jest za samą bezczynność, a nie za niewykonanie wyroku bądź nieprzekazanie skargi do sądu administracyjnego, jak przewidziano to w p.p.s.a. Sprawy o stwierdzenie bezczynności są rozpoznawane przez sądy administracyjne w pierwszej kolejności.

Ustawa przewiduje w art. 5 możliwość rezygnacji z trybu przetargowego przy zbywaniu nieruchomości będących własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego przeznaczonych na cele mieszkaniowe na rzecz poszkodowanych. Odpowiednie zastosowanie znajduje tu art. 37 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr. 102, poz. 651, dalej jako u.g.n.). Ponadto do budowy urządzeń infrastruktury technicznej nie stosuje się działu III u.g.n. Art. 5 obowiązuje do 31 grudnia 2015 r. Dodatkowym ułatwieniem jest możliwość wystąpienia przez gminę z wnioskiem o zbycie nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w trybie bezprzetargowym, pod warunkiem że będą przeznaczone na cele mieszkaniowe na rzecz poszkodowanych. Możliwość taka istnieje do 31 maja 2011 r.

Kolejnym ułatwieniem przy likwidacji szkód związanych z powodzią jest zwolnienie z konieczności uzyskania pozwolenia wodnoprawnego przy odbudowie, rozbiórce lub remoncie urządzeń wodnych uszkodzonych bądź zniszczonych w trakcie powodzi. Ustawodawca przewidział także uproszczenia procedur dotyczących urządzeń pomiarowych oraz szczególnego korzystania z wód. Należy podkreślić, iż wykonywanie wspomnianych prac związanych z urządzeniami wodnymi nie jest zwolnione z obowiązku uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w myśl ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227, ze zm.). Przepisy szczególne dotyczące uzyskania decyzji zawarto w ust. 3 – 7 art. 7.

Starostom przyznano szereg kompetencji z zakresu pomocy bezrobotnym oraz pracodawcom, którzy ucierpieli w wyniku żywiołu. Należy tu wymienić m.in. umorzenie pożyczki dla bezrobotnego na sfinansowanie kosztów szkolenia (art. 17) oraz umorzenie refundacji na wyposażenie lub doposażenie stanowisk pracy lub środków na podjęcie działalności gospodarczej (art. 18). Ponadto ustawa reguluje zasady dokonywania wypłat ze środków Funduszu Pracy na rzecz pracodawców zatrudniających skierowanych bezrobotnych z gmin wskazanych w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 2 ustawy o odbudowie (art. 19 i nast.).

W art. 28 złagodzono wymogi, jakie muszą spełnić gminy, aby uzyskać finansowe wsparcie na tworzenie lokali socjalnych zgodnie z przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2006 r. o finansowym wsparciu tworzenia lokali socjalnych, mieszkań chronionych, noclegowni i domów dla bezdomnych (Dz. U. Nr 251, poz. 1844 ze zm., dalej jako ustawa o finansowym wsparciu). W przypadku gdy tworzone lokale przeznaczone będą do wynajęcia osobom, które utraciły lokal lub budynek mieszkalny na skutek powodzi, wyłączono stosowanie art. 6a ust. 4 ustawy o finansowym wsparciu określający wymogi ilościowe, od których uzależnione jest przyznanie wsparcia. Podwyższono również wysokość wsparcia udzielanego gminom (art. 28 ust. 2).

Ustawa wprowadza zwolnienie z opłaty skarbowej za dokonanie czynności urzędowej, wydanie zaświadczenia lub zezwolenia (pozwolenia, koncesji) oraz złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii, w sprawach związanych z likwidacją skutków powodzi (art. 29 ust. 1). Nie pobiera się również opłat od poszkodowanych ubiegających się o wydanie dokumentu paszportowego (art. 29 ust. 2). Moc obowiązującą ust. 1 ograniczono do 31 grudnia 2011 r., podczas gdy ust. 2 przestanie obowiązywać z dniem 31 grudnia 2010 r.

Istotny wpływ na sytuację mieszkańca gminy ma wpływ art. 33 ustawy. Stanowi on, iż do świadczeń uzyskanych w związku z powodzią nie wlicza się do dochodu, od wysokości którego odrębne przepisy uzależniają uzyskanie świadczeń o charakterze socjalnym, ulg, dodatków i zwolnień, w tym z zakresu pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych, dodatków mieszkaniowych, stypendiów i pomocy materialnej dla uczniów i studentów (ust. 1). Świadczenia te nie są wliczane również do przychodu, który decyduje o możliwości uzyskania statusu bezrobotnego (ust. 2). W ust. 3 wskazano zasady obliczania powierzchni gospodarstwa rolnego przy przyznawaniu świadczeń, gdy część gospodarstwa uległa zalaniu.

Gminy, a w dalszej kolejności inne jednostki samorządu terytorialnego, mogą liczyć na wsparcie finansowe w zakresie uzupełnienia dochodów. Służyć temu mają środki rezerwy utworzonej na podstawie art. 36 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526). Ponadto w art. 35 ust. 3 przewidziano możliwość dotacji z budżetu państwa w wysokości równej sumie wypłaconych członkom ochotniczej straży pożarnej ekwiwalentów za uczestnictwo w działaniu ratowniczym związanym z powodzią.

Ustawa wchodzi życie z dniem ogłoszenia, tj. 9 lipca 2010 r.

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 24 czerwca 2010 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi z maja i czerwca 2010 r. (Dz. U. Nr 123, poz. 835)
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 listopada 2009 r. w sprawie gmin i miejscowości, w których stosuje się szczególne zasady odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu (Dz. U. Nr 193, poz. 1492 ze zm.)