Wojewoda stwierdził nieważność uchwały rady miejskiej dotyczącej utworzenia na terenie miasta Jarocin jednostki pomocniczej w postaci sołectwa.

Organ nadzoru uznał, iż miasto Jarocin, jako jedna z większych w województwie wielkopolskim jednostek organizacyjnych na prawach miejskich, nie posiada umocowania prawnego do tworzenia na swoim terenie "wiejskich" jednostek pomocniczych jakimi są sołectwa. Ma ono bowiem charakter zurbanizowany, o miejskiej zabudowie i infrastrukturze, w którym sposób zagospodarowania terenu nie jest związany z działalnością rolniczą. Tym samym miasto Jarocin stanowi jednostkę osadniczą o przewadze zwartej zabudowy i funkcjach nierolniczych posiadającą prawa miejskie bądź status miasta nadany w trybie określonym odrębnymi przepisami, w którym nie występują obszary o charakterze wiejskim – uznał wojewoda.

W odpowiedzi gmina wyjaśniła, iż obecnie ustawodawca przyznał radzie gminy pełną swobodę w zakresie powoływania jednostek pomocniczych. Jednostkami tymi mogą być: sołectwa, dzielnice, osiedla i inne, a nadto jednostką pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto. W ocenie gminy, aktualnie przepis art. 5 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) zawiera przykładowy katalog jednostek pomocniczych, który nie wyklucza możliwości tworzenia innych jednostek w tym sołectw na terenie miasta.


WSA zwrócił uwagę, iż sołectwo historycznie jest formą samorządu mieszkańców wsi. Zatem uznać należy, iż sołectwa, odmiennie niż dzielnice i osiedla, mogą być tworzone wyłącznie na terenach o charakterze wiejskim.Powyższe nie pozwala jednakże na generalne stwierdzenie, iż sołectwa nie mogą być tworzone na obszarach wchodzących formalnie w skład miast. Zauważyć bowiem należy, iż ustawa o samorządzie gminnym nie definiuje nie tylko pojęcia sołectwa, lecz także pojęcia wsi, czy też obszaru o charakterze wiejskim. Zgodnie z powszechnym rozumieniem wieś, jest to osada, w której ludność zajmuje się uprawą roślin i chowem zwierząt, pewne zbiorowisko ludzi z należącymi do nich gruntami rolnymi, tworzące stosunkowo zwartą społeczność lokalną. W ocenie WSA przez obszar o charakterze wiejskim rozumieć należy wyodrębniony przestrzennie obszar zabudowy mieszkaniowej i gospodarczej zamieszkały przez ludność trudniącą się produkcja rolną. Nie można przy tym z góry wykluczyć, iż taki wyodrębniony przestrzennie obszar o charakterze wiejskim znaleźć się może w administracyjnych granicach miasta. Możliwa jest bowiem sytuacja, w której również na terenie miasta występuje obszar o charakterze wiejskim, w którym najlepszą formą bezpośredniej reprezentacji mieszkańców będzie sołectwo.

Zdaniem WSA choć ustawodawca zarówno w ustawie o samorządzie gminnym, jak i innych ustawach nie wprowadził przepisu wprost regulującego na jakich obszarach mogą być ustanawiane sołectwa, to w kontekście całości regulacji dotyczącej tego zagadnienia uznać należy, iż sołectwa mogą być powoływane wyłącznie na obszarach o charakterze wiejskim, to jest przestrzennie wyodrębnionych obszarach zabudowy zwartej lub rozproszonej o istniejących funkcjach rolniczych, przy czym irrelewantnym prawnie jest czy obszary te znajdują się w granicach administracyjnych miasta, czy też poza tymi granicami.


Na podstawie:
Wyrok WSA w Poznaniu z 16 sierpnia 2013 r., sygn. akt II SA/Po 681/13