Rada Ministrów przyjęła we wtorek założenia do projektu ustawy o poprawie funkcjonowania i organizacji wykonywania zadań publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego.

Zgodnie z założeniami, zmiany przepisów obejmą cztery grupy tematyczne:

1. Zwiększenie samodzielności i elastyczności działania jednostek samorządu terytorialnego

Głównym przesłaniem jest stworzenie możliwości zapewnienia wspólnej obsługi dla samorządowych jednostek organizacyjnych oraz uelastycznienie rozwiązań organizacyjnych w sferze pomocy społecznej.

2. Współpraca jednostek samorządu terytorialnego

Specyfika obszarów funkcjonalnych, w tym tzw. obszarów metropolitalnych, powoduje, że pomimo różnych form współpracy jednostek administracyjnych usługi publiczne są zarządzane przez różne władze samorządowe.

Formy współpracy jednostek samorządu terytorialnego nie są wystarczające, przede wszystkim brakuje koordynacji zadań o znaczeniu strategicznym, np. planowania przestrzennego, czy publicznego transportu zbiorowego.

W obszarach metropolitalnych współpracę ułatwi możliwość powoływania związków gminno-powiatowych, usprawnienie procedury podejmowania decyzji przez związki jednostek samorządu terytorialnego oraz przyspieszenie procedury rejestracji takich związków.

3. Dobrowolne łączenie jednostek samorządu terytorialnego

Małe gminy (do 5 tys. mieszkańców) mają problemy związane z wyższymi kosztami działalności, brakiem wystarczającego zaplecza kadrowego, niekorzystną strukturą demograficzną czy migracjami. Te trudne warunki wpływają negatywnie na ich rozwój i ograniczają realne szanse na podniesienie jakości życia mieszkańców.

Rozwiązaniem mogłoby być zwiększenie zachęt do łączenia samorządów, aby korzystały na tym jednostki osiągające niższe wpływy z PIT (po dalszych dyskusjach w fazie przygotowywania projektu ustawy).

4. Poprawa procedur realizacji zadań

Zmiany w wielu przepisach prawa materialnego związane z realizacją procedur administracyjnych i podatkowych na szczeblu lokalnym, które ułatwią jednostkom samorządu terytorialnego stosowanie przepisów oraz zmniejszą koszty realizacji zadań.

Szczegółowe propozycje zmian:

- Możliwość tworzenia lokalnych centrów usług dla jednostek organizacyjnych samorządu.

Organ stanowiący jednostki samorządu będzie decydował o zapewnieniu tej obsługi dla jednostek nieposiadających osobowości prawnej przez organ wykonawczy w ramach urzędu, utworzoną jednostkę budżetową lub związek jednostek samorządu terytorialnego, którego jednostka samorządu jest członkiem.

Np. jeżeli jednostka obsługująca zapewni realizację funkcji głównego księgowego, to w jednostce obsługiwanej nie będzie konieczności zatrudniania go, ponieważ kierownik obsługiwanej jednostki będzie mógł powierzyć tej osobie obowiązki głównego księgowego.

Kierownicy jednostki obsługiwanej i obsługującej powinni mieć obustronną możliwość wglądu w dokumenty, prawo żądania informacji i wyjaśnień na temat działalności będącej przedmiotem obsługi. Nowe rozwiązania uwzględnią rolę kierownika jednostki obsługiwanej i obsługującej, a także głównego księgowego w kontekście odpowiedzialności za gospodarkę finansową.

Organy lub podmioty zarządzające samorządowymi osobami prawnymi zaliczanymi do sektora finansów publicznych (np. samorządowe instytucje kultury) będą mogły powierzyć wykonywanie funkcji obsługowych strukturom stworzonym do tego celu przez jednostki samorządu terytorialnego.

- Wprowadzenie możliwości łączenia różnych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostek organizacyjnych jst.
Wymagane będzie zagwarantowanie standardów dla każdej z tych działalności i uwzględnienie zróżnicowania odbiorców danych usług.

- Zmiany w zakresie rejestracji związków jednostek samorządu terytorialnego

1) uproszczenie i skrócenie procedury zmiany statutu związku międzygminnego oraz procedury jego likwidacji.

Organ stanowiący związku będzie mógł przyjąć projekt uchwały w sprawie zmiany statutu i przesłać go wojewodzie. Jeżeli wojewoda nie przedstawi negatywnego stanowiska (w terminie 30 dni), projekt będzie uważany za uzgodniony.

W projekcie ustawy zostaną określone szczegółowe przepisy dotyczące całej procedury podejmowania uchwały o zmianie statutu.

2) ułatwienia przy tworzeniu związku.

W przypadku rejestracji nowego związku procedura będzie zbliżona do stosowanej przy zmianie statutu. Rady poszczególnych gmin będą podejmować uchwały o utworzeniu związku i przyjęciu jego statutu. Całość dokumentacji będzie przekazywana do wojewody (ocena legalności).

3) zmiany te będą dotyczyły również związków powiatowo-gminnych.

Tworzenie związków powiatowo-gminnych

Obowiązujące przepisy nie przewidują możliwości utworzenia związku, którego członkami byłyby zarówno gminy, jak i powiaty. Obecne formy współpracy jednostek samorządu terytorialnego nie są wystarczające, a charakter zadań publicznych, niejednokrotnie wykraczających poza zakres właściwości jednego szczebla samorządu terytorialnego, wymaga stworzenia ram prawno-organizacyjnych regulujących wspólne ich wykonywanie przez gminy i powiaty.

Dzięki zmianom związki gminno-powiatowe będą realizować zadania komplementarne na szczeblu gminnym i powiatowym, np. w zakresie komunikacji. Znowelizowana ustawa o samorządzie powiatowym określi m.in. podstawy ustroju takiego związku oraz procedury jego tworzenia.

Zachęty finansowe do łączenia się jst w większe jednostki

W odniesieniu do zwiększenia zachęt finansowych do łączenia się jst w większe jednostki, gdzie zaproponowano wprowadzenie mnożnika, który korygowałby zachętę indywidualnie dla każdej nowoutworzonej jednostki, Rada Ministrów pozostawiła tę kwestię otwartą do dalszych prac i dyskusji na etapie przygotowania projektu ustawy.

Zmiany w przepisach podatkowych

W założeniach przewidziano również istotne zmiany przepisów w ustawie o podatku od spadków i darowizn i ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych. Zaproponowano ponadto korzystne dla jst zmiany wspólne w ustawach: o podatkach i opłatach lokalnych, o podatku leśnym oraz o podatku rolnym.

Chodzi m.in. o zmodyfikowanie zasady opłacania podatku w ratach poprzez wprowadzenie jednorazowej płatności podatku w terminie do 15 marca roku podatkowego przy kwocie zobowiązania podatkowego nieprzekraczającego 100 zł, odstąpienie od doręczania decyzji ustalającej podatek od osób fizycznych i od pobierania takiego podatku, gdy jego wysokość nie przekracza kosztów przesyłki poleconej czy wprowadzenie możliwości ustalania jedną decyzją (nakazem płatniczym) wysokości należnego zobowiązania wspólnie za wszystkie podatki.

Zmiany w przepisach dotyczących opłat za parkowanie

Przewiduje się również zmiany o charakterze deregulacyjnym i doprecyzowującym w ustawie o drogach publicznych. Chodzi o rezygnację z kwotowego określenia górnej granicy stawek opłaty za parkowanie pojazdów samochodowych w strefie płatnego parkowania i wprowadzenie kryteriów, na podstawie których właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego będzie ustalał górną granicę tych stawek (np. liczba mieszkańców, liczba pojazdów lub koszty ponoszone na wydzielenie i utrzymanie miejsc parkingowych). Ponadto zakłada się rezygnację z ustawowego wskazywania, w jakie dni pobiera się opłatę.

Uproszczenie i usprawnienie procedur dotyczących wydawania zezwoleń na usunięcie drzew lub krzewów, w tym:

- obniżenie opłat za usunięcie drzew i krzewów,

- obniżenie kar administracyjnych za ich usunięcie bez wymaganego zezwolenia lub zgłoszenia,

- rozszerzenie katalogu sytuacji, w których usunięcie drzew lub krzewów nie będzie wymagało uzyskania zezwolenia.

Dla osób fizycznych, które usunęły drzewa lub krzewy bez wymaganego zezwolenia lub zgłoszenia z własnej nieruchomości, na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz których dochód miesięczny na jednego członka gospodarstwa domowego nie przekracza 50 proc. minimalnego wynagrodzenia - wysokość kary będzie obniżona o 50 proc.

Obniżona o 50 proc. kara będzie stosowana także w przypadku złomu, wywrotu bądź drzewa lub krzewu obumarłego, które usunięto bez wymaganego zezwolenia lub zgłoszenia. Nowe przepisy zakładają ponadto większą ściągalność nakładanych kar.

Zgodnie z założeniami, stosowany ma być nowy sposób obliczania wysokości opłaty za usunięcie drzew lub krzewów, uwzględniający m.in. wielkość obwodu pnia, tempo przyrostu pnia oraz lokalizację drzewa. Natomiast wysokość opłaty za usunięcie drzewa będzie nadal ustalana na podstawie m.in. stawki zależnej od obwodu pnia mierzonego na wysokości 130 cm.