Już samo to w praktyce stanowi poważne wyzwanie. Niestety, trudności z tym związane pogłębia również niezwykła dynamika polskiego systemu prawnego, zwłaszcza w zakresie ochrony środowiska. Problemy te w ostatnim czasie ujawniły się na styku decyzji o warunkach zabudowy wydawanej na podstawie art. 59 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i decyzji określającej uwarunkowania realizacji przedsięwzięcia, w procesie wydawania której była przeprowadzana ocena oddziaływania na środowisko, a która do 15 listopada 2008 r. była wydawana na podstawie art. 46 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), a po tej dacie na podstawie art. 72 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.), dalej zwana ustawą, z fakultatywną możliwością przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko, oczywiście z uwzględnieniem reguł intertemporalnych zawartych w art. 153 tego aktu prawnego.

Tu pojawia się jednak pierwszy problem związany z ustaleniem relacji pomiędzy decyzją o uwarunkowaniach środowiskowych realizacji przedsięwzięcia, czyli również postępowaniem w przedmiocie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko, a warunkami zabudowy. Zgodnie bowiem z postanowieniami art. 46 ust. 4 Prawa ochrony środowiska wydanie tego ostatniego orzeczenia nie musiało być poprzedzone określeniem uwarunkowań środowiskowych realizacji przedsięwzięcia, w związku z tym postępowania w obu sprawach mogły być (i bardzo często były) prowadzone równolegle, niezależnie od siebie. Wejście w życie ustawy jednak ten stan zmieniło, przewiduje ona bowiem w art. 72 ust. 1 pkt 3, że wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (wówczas gdy jest ona wymagana) następuje przed wydaniem decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu na podstawie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. W związku z tym nie budzi wątpliwości, że w obecnym stanie prawnym postępowania w tych dwóch sprawach nie mogą być już prowadzone równolegle. Nie do końca rozstrzygnięta pozostała jednak kwestia tych postępowań, które już się toczyły. Oczywiście w przypadku zmiany stanu prawnego w toku prowadzonego postępowania bardzo ważne stają się postanowienia przepisów przejściowych określających, na podstawie jakiego stanu prawnego powinny zostać zakończone postępowania wszczęte przed zmianą stanu prawnego. W analizowanym przypadku rozwiązania takie znalazły się w art. 153 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym jedynie do spraw wszczętych na podstawie przepisów Prawa ochrony środowiska przed dniem wejścia ustawy, a niezakończonych decyzją ostateczną, stosuje się przepisy dotychczasowe (z wyłączeniami wynikającymi z tego przepisu). W praktyce oznacza to, że w odniesieniu do postępowań prowadzonych na podstawie innych aktów niż Prawo ochrony środowiska zmiany wprowadzone przez ustawę weszły w życie z dniem 15 listopada 2008 r. i znajdują zastosowanie zarówno w odniesieniu do postępowań wszczętych przed tą datą, jak i po niej. Dlatego też w tych przypadkach, w których postępowania w obu kategoriach spraw były prowadzone równolegle, organ właściwy do wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu powinien zawiesić na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 Kodeksu postępowania administracyjnego . postępowanie w tej sprawie do czasu ostatecznego określenia uwarunkowań środowiskowych realizacji przedsięwzięcia, z uwagi na konieczność rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ. Natomiast jeżeli w obu kategoriach spraw właściwy jest ten sam organ (co jest częstym zjawiskiem w przypadku organów wykonawczych gminy), do zawieszenia postępowania dojść nie może, gdyż brak jest spełnienia przesłanek pozwalających na zawieszenie postępowania z uwagi na to, że postępowania w obu sprawach są prowadzone przez ten sam organ, ale wówczas w sprawie określenia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu organ prowadzący postępowanie powinien poinformować strony postępowania o zaistniałych okolicznościach, wyznaczając jednocześnie na podstawie art. 35 Kodeksu postępowania administracyjnego . nowy termin załatwienia sprawy po ostatecznym określeniu uwarunkowań środowiskowych realizacji przedsięwzięcia. Inne postępowanie, w moim przekonaniu, stanowi istotne uchybienie postanowieniom art. 72 ust. 1 pkt 3 ustawy, gdyż w przypadku wydania pozytywnej decyzji o warunkach zabudowy organ administracji ograniczałby zakres działania organu właściwego do określenia uwarunkowań środowiskowych jego realizacji, ponadto na tym etapie procesu inwestycyjnego organ architektoniczny powinien zgodnie z obowiązującymi przepisami znać już skalę oddziaływania całego planowanego przedsięwzięcia na środowisko (podobnie również WSA w Lublinie w wyroku z dnia 25 lutego 2009 r., II SA/Lu 26/09, Lex nr 486215). Wyczerpywałoby to także podstawy do stwierdzenia nieważności decyzji wskazane w art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego , gdyż decyzja została wydana bez wcześniejszego zajęcia stanowiska przez inny organ.

W sprawach wszczętych po dniu 15 listopada 2008 r. takich wątpliwości już nie ma i wiadomo, że określenie uwarunkowań środowiskowych realizacji przedsięwzięcia powinno nastąpić przed wydaniem decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, a zatem po ewentualnym przeprowadzeniu oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko. Zależności te są takie oczywiste jednak tylko w odniesieniu do przedsięwzięć wymienionych w art. 71 ust. 1 ustawy, to jest tych mogących znacząco oddziaływać na środowisko lub mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Nie oznacza to jednak automatycznie, że w pozostałych nie będzie zachodziła konieczność przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko. W art. 96 ust. 1 ustawy znalazły się bowiem rozwiązania, zgodnie z którymi w przypadku, gdy występuje możliwość znaczącego oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, do którego realizacji niezbędne jest uzyskanie między innymi jednej z decyzji wymienionych w art. 72 ust. 1 ustawy (a zatem również decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu), organ prowadzący postępowanie w takiej sprawie może nałożyć na wnioskodawcę obowiązek wystąpienia do regionalnego dyrektora ochrony środowiska o rozważenie konieczności przeprowadzenia postępowania w zakresie oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na obszar Natura 2000. W praktyce oznacza to, że również w postępowaniu, w którym mają być określone warunki zabudowy i zagospodarowania terenu, organ prowadzący postępowanie powinien analizować wpływ planowanego przedsięwzięcia niezakwalifikowanego do grupy mogących znacząco oddziaływać na środowisko lub mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko na obszar Natura 2000. Z postanowień art. 96 ust. 1 nie wynika, aby przedsięwzięcie to miało być zlokalizowane w granicach tej formy ochrony przyrody, istotna jest tylko skala jego oddziaływania. W związku z tym w każdej sprawie, w której są określane warunki zabudowy i zagospodarowania terenu, organ prowadzący postępowanie w pierwszej kolejności powinien ustalić, gdzie znajduje się najbliższy obszar Natura 2000 (odległości nie mają bowiem znaczenia, a istotna jest tylko skala oddziaływania). Następnie powinien wyjaśnić, z powodu występowania jakich gatunków priorytetowych lub chronionych siedlisk została powołana do życia konkretna forma ochrony przyrody. Jeżeli z dokonanych ustaleń będzie wynikało, że planowane przedsięwzięcie nie będzie w żaden istotny sposób oddziaływało na obszar Natura 2000, to organ prowadzący postępowanie będzie mógł wydać decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, dając oczywiście wyraz poczynionym ustaleniom w zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000 w uzasadnieniu do decyzji kończącej postępowanie. Natomiast jeżeli skala oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na tę formę ochrony przyrody będzie trudna do ustalenia, to – kierując się wynikającą z art. 6 Prawa ochrony środowiska zasadą przezorności – powinien wydać postanowienie nakładające na wnioskodawcę obowiązek wystąpienia do regionalnego dyrektora z wnioskiem o rozważenie konieczności przeprowadzenia postępowania w zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000, to bowiem ten organ jest kompetentny do oceny, czy taka konieczność występuje.

Podsumowując zatem powyższe rozważania, należy stwierdzić, że rozwiązania wynikające z ustawy, a w szczególności jej art. 96, wymuszają na organach prowadzących postępowanie obowiązek wszechstronnego i kompleksowego odniesienia się do wpływu planowanego przedsięwzięcia na środowisko nawet wówczas, gdy nie zostało ono zakwalifikowane przez prawodawcę do grupy mogących znacząco lub mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko. Brak przeprowadzenia takiej oceny lub dania jej wyrazu w uzasadnieniu do decyzji będzie bowiem tożsamy z brakiem jej przeprowadzenia, to zaś może rodzić skutek w postaci konieczności ponownego przeprowadzenia postępowania, po wcześniejszym uchyleniu wadliwej decyzji przez organ odwoławczy.

Przydatne materiały:

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zm.)
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)