Rada gminy wprowadziła zmiany w statucie gminy, zwiększając limit osobowy niezbędny do utworzenia klubu z trzech do pięciu osób i wprowadzając wymóg rozwiązania klubu gdy liczba członków spadnie poniżej pięciu.

Wojewoda zaskarżył uchwałę do WSA. W uzasadnieniu wskazał, że wolność zrzeszania się jest konstytucyjną zasadą, którą w odniesieniu do rady gminy należy rozumieć jako wolność zakładania klubów i wolność zrzeszania się w nich przez radnych. Określenie pięciu radnych jako minimalnej liczby radnych tworzących klub, przy ustawowym składzie rady wynoszącym 15 radnych, w istotny sposób ogranicza możliwość zrzeszania się formie klubów wszystkich radnych wchodzących w skład rady.

W odpowiedzi rada gminy podkreśliła, iż ustalenie minimum członków klubu na pięć osób w radzie piętnastoosobowej jest zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. W ocenie rady ustawodawca nie określił w tym zakresie jakiegokolwiek limitu dla rady gminy, dając tym samym organowi stanowiącemu swobodę legislacyjną.

WSA stwierdził, iż kluby radnych ściśle związane są z funkcjonowaniem rady i stąd radzie przyznana została kompetencja określenia zasad działania klubów radnych, jednak zasady te nie mogą stwarzać przeszkód w korzystaniu przez radnych z prawa zrzeszania się w klubach według określonych kryteriów społeczno-politycznych. WSA podkreślił, iż przy ustaleniu zasad działania klubów radnych, rada gminy powinna mieć na względzie art. 58 ust. 1 Konstytucji RP, który każdemu zapewnia wolność zrzeszania się. Zasadę należy rozumieć jako wolność zakładania klubów i zrzeszania się w nich przez radnych. Konstytucyjną zasadę wolności zrzeszania się potwierdza art. 23 ustawy o samorządzie gminnym , który przyznaje radnym prawo tworzenia klubów i nie wprowadza w tej materii żadnych dodatkowych wymogów ani ograniczeń.

Określając zasady działania klubów, rada nie może więc wprowadzać ograniczeń, które nie pozwalałaby na korzystanie przez radnych z prawa zrzeszania się w klubach według określonych kryteriów, najczęściej politycznych lub społecznych. WSA przypomniał, iż przy niewielkiej liczebności ustawowego składu rady, ustalenie w statucie gminy wysokiego progu liczbowego tworzenia klubu radnych stanowi istotne naruszenie art. 23 ust. 2  ustawy o samorządzie gminnym . Ustanawianie progów liczbowych umożliwiających tworzenie i funkcjonowanie klubów radnych, na bardzo wysokim poziomie - a tak jest w przypadku, gdy ustanawia się go na poziomie 1/3 składu rady - w praktyce dezawuuje wolność zrzeszania się.


Na podstawie: Wyrok WSA w Lublinie 19 lipca 2012 r., sygn. akt III SA/Lu 259/12, prawomocny

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)