Na gminach ciąży obowiązek zapewnienia warunków do właściwego postępowania z odpadami. Przede wszystkim powinny zapobiegać ich powstawaniu, następne w hierarchii jest ponowne wykorzystanie produktów – przedłuża ono konsumpcję produktu, a co za tym idzie - zapobiega powstawaniu odpadów. Kolejny element ważności postepowania z odpadami to recykling, następnie odzysk i w końcu unieszkodliwianie.

Punkty ponownego użycia oraz punkty napraw

W proces ten wpisują się  punkty ponownego użycia oraz punkty napraw, które funkcjonują już w wielu krajach. W Polsce inicjatywa ta dopiero startuje. Mogą one powstawać przy Punktach Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych. Ich organizacja powinna być przeanalizowana podczas planowania układu przestrzennego PSZOK-u.

W polskim prawodawstwie pod pojęciem „ponownego użycia” rozumie się działanie polegające na wykorzystywaniu produktów lub części produktów niebędących odpadami ponownie do tego samego celu, do którego były przeznaczone.

Ustawa o odpadach operuje pojęciem sieci napraw, należy ją wiązać z przygotowaniem do ponownego użycia odpadów. Do sieci napraw trafiają przedmioty, które są odpadami (ich dotychczasowi użytkownicy pozbywają się ich w sposób trwały), a po naprawie stają się ponownie produktami.
 

Szukasz więcej informacji dotyczących samorządu?
Poznaj LEX Administracja >>
Zdobądź wiedzę, dzięki której Twoja praca stanie się łatwiejsza

Na terenie części obiektów istnieje możliwość pozostawienia lub wydziela z przekazanych odpadów przedmiotów, które mogą zostać powtórnie wykorzystane. Przedmioty te są wystawiane do sprzedaży na terenie PSZOK-u lub poza nim. Działalność związana z ponownym użyciem i naprawami produktów jest najczęściej prowadzona na wydzielonej powierzchni tego obiektu przez organizacje charytatywne zajmujące się określonymi rodzajami odpadów.

Odpady do sieci napraw mogą trafić zarówno celowo dostarczone przez wytwórców, jak i wyselekcjonowane z całokształtu zbieranych odpadów przez podmiot tym się zajmujący.

Sprzedaż przedmiotów

Sprzedaż przedmiotów nadających się do ponownego użycia jest również prowadzona przez operatorów PSZOK-ów i ma poprawić finansową efektywność ich funkcjonowania.

Z opracowania „Rekomendacje dla budowy sieci napraw  i ponownego użycia oraz wytyczne dotyczące minimalnej funkcjonalności punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych dla jednostek samorządu terytorialnego” przygotowanego na zlecenie resortu środowiska wynika, że gminy planują organizację 404 punktów napraw oraz 531 punktów ponownego użycia, które będą zlokalizowane przy PSZOK-ach.

Jednym z pierwszych pilotażowych punktów ponownego użycia realizowanych na terenie PSZOK-u jest utworzony w maju 2012 r. punkt „Drugie Życie”, który powstał w Poznaniu przy GRATOWISKU. Z doświadczeń prowadzącego punkt wynika, iż używane rzeczy bardzo szybko znajdują ponownych właścicieli, a ich asortyment jest bardzo szeroki. Punkt jest bardzo często odwiedzany przez mieszkańców, którzy poszukują potrzebnych im przedmiotów.

Zgodnie z regulaminem poznańskiego punktu „Drugie Życie” przyjmowane są przedmioty sprawne, nieuszkodzone, czyste i niestwarzające zagrożenia dla użytkowników, takie jak między innymi: meble, lustra, zabawki, sprzęt sportowy (rowery, szczególnie dziecięce, hulajnogi) naczynia ceramiczne i szklane, książki, lampy, urządzenia elektroniczne.

Jak pokazują krajowe przykłady, punkty takie w pierwszej kolejności zorganizowane zostały przez duże miasta. Zauważalne jest jednak zainteresowanie ich tworzeniem przez mniejsze gminy.

Finansowanie punktów

Źródłem finasowania tego typu obiegów powinny byś środki własne gminy, jednak nie mogą one pochodzić z opłaty za gospodarowanie odpadami, którą uiszczają mieszkańcy. W obecnie trwających naborach do konkursów, w ramach których można uzyskać dofinansowanie z funduszy europejskich, tworzenie punktów naprawy i ponownego użycia przy PSZOK-ach jest dodatkowo premiowane.

W opracowaniu wskazano, że koszt stworzenia punktu ponownego użycia w Stalowej Woli wyniósł ok. 27 tys. zł brutto i objął zakup, dostawę i montaż wolnostojącego budynku gospodarczego (garażowego) o powierzchni ok. 24 m2, wykonanie nawierzchni z kostki brukowej o powierzchni ok. 120 m2.

Pogoń za modą i produkty jednorazowe

Rosnąca konsumpcja powoduje, że wiele osób wyrzuca przedmioty, które są nadal sprawne oraz spełniają swoje funkcje. „Podążanie za modą, większymi udogodnieniami powoduje, że ludzie pozbywają się rzeczy sprawnych i kupują nowe” – czytamy w opracowaniu.

Mniejsza liczba napraw powoduje też zanikanie warsztatów rzemieślniczych i naprawczych. Jest to związane m.in. wprowadzaniem produktów „jednorazowych”, których naprawa jest nieopłacalna, bądź niemożliwa z powodu braku części zamiennych.

Korzyści z tworzenia punktów

Korzyści z tworzenia takich punktów to niższe koszty i możliwy dodatkowy przychód, obniżenie ilości wytwarzanych odpadów, a co się z tym wiąże kosztów ich zagospodarowania. Gmina może też  dokumentować powtórne użycie i zapobieganie.

Pozytywem jest też ograniczenie problemu nieformalnych zbieraczy i możliwość zatrudnienia osób wykluczonych społecznie czy wieloletnich bezrobotnych oraz aktywizacja osób starszych. Ważna jest także możliwość pomocy osobom potrzebującym i współpraca m.in. z ośrodkami pomocy społecznej. Posiadanie punktów wpływa też na proekologiczny wizerunek gminy.

Rekomendowane modele

Resort jest zdania, że gminy powinny szukać podmiotów zewnętrznych, które będą zajmowały się obsługą PSZOK-ów, punktów napraw i punktów ponownego użycia. Operator może współpracować z podmiotami, które z założenia nie są nastawione na osiąganie zysku, a ich działalność ma charakter niezarobkowy. Są wyjątki, fundacja może prowadzić działalność gospodarczą dla realizacji jej celów, organizacje pożytku publicznego mogą prowadzić działalność pożytku publicznego odpłatną, która jeśli jest wyższa od wynikającej z kosztów tej działalności, jest działalnością gospodarczą.

Z rekomendacji wynika, że zorganizowanie punktów napraw i ponownego użycia każdy samorząd może potraktować indywidualnie. Do 2022 roku gminy planują 404 punkty napraw oraz 531 punktów ponownego użycia przy PSZOK.

Minimalne wymagania techniczne, zakres działalności, wyposażenie i więcej informacji TUTAJ