Zabytki będące własnością jednostek samorządu terytorialnego mogą być w drodze sprzedaży przekazane na własność podmiotowi prywatnemu. W takich przypadkach dotychczasowy właściciel może nałożyć na nowego nabywcę obowiązek przeprowadzenia niezbędnych prac konserwatorskich.
Samorządowy właściciel zabytku ma obowiązek dbać o jego należyte utrzymanie. W przypadku gdy w drodze sprzedaży, zamiany, darowizny lub dzierżawy taki zabytek ma przejść na własność podmiotu prywatnego, właściciel publiczny (Skarb Państwa czy jednostka samorządu terytorialnego) przy określaniu sposobu korzystania z tego zabytku powinien nałożyć, jeżeli stan zachowania zabytku tego wymaga, na nabywcę lub dzierżawcę obowiązek przeprowadzenia w określonym terminie niezbędnych prac konserwatorskich. Praktyka pokazuje, że konserwatorzy bywają pobłażliwi wobec stosowania przepisów ustaw o ochronie zabytków przez właściciela publicznego. Z kolei z chwilą, gdy zabytek trafia w ręce prywatne, aktywność tych organów wzrasta. Niestety nie prowadzi to do wymiernych efektów w postaci poprawy stanu zabytków czy stopniowej ich rewitalizacji. Raczej tworzona jest papierowa iluzja realizacji działań zmierzających do osiągnięcia tych celów. Konserwatorzy nie mogą zdobyć się na zaakceptowanie warunków użytkowania zabytków, które trafiają w ręce prywatne. Nawet gdy postępowanie nowych właścicieli mieści się w zakresie określonym w umowie z dotychczasowym właścicielem (samorządem lub Skarbem Państwa) konserwatorom trudno to uznać. W efekcie kwestionują zamiary nowych właścicieli i wyznaczają im inne, czasami całkiem odmienne, kierunki gospodarowania zabytkami. Niestety na ogół prowadzi to do dalszej ich dewastacji.
Opracowanie: Anna Dudrewicz
Źródło: Gazeta Prawna, 10 listopada 2010 r.