Sprawa dotyczyła przyznania świadczenia z tytułu opieki nad niepełnosprawną matką, o które ubiegała się córka będąca właścicielką gospodarstwa rolnego. Kierownik gminnego ośrodka pomocy społecznej odmówił wnioskodawczyni przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. W decyzji organ wskazał, że ze złożonych przez nią dokumentów wynika, iż matka jej pozostaje w związku małżeńskim, a więc na podstawie art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a) ustawy o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.) wnioskodawczyni nie przysługuje świadczenie.

SKO utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. Organ stwierdził, że decyzja nie narusza obowiązującego prawa, lecz z innych względów niż podniesiono w uzasadnieniu. SKO podkreśliło, że przesłanką przyznania świadczenia pielęgnacyjnego jest niepodjęcie lub rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, ze względu na konieczność sprawowania opieki. Wskazując na treść art. 3 pkt 22 ustawy o świadczeniach rodzinnych , organ stwierdził, że niepodjęcie lub rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w przedstawionym w tym przepisie znaczeniu oznacza osobę bezrobotną, która była zatrudniona lub wykonywała pracę we wskazanych w nim formach i zrezygnowała z niej, bądź też mając możliwość podjęcia zatrudnienia lub wykonywania pracy zarobkowej z tej możliwości nie skorzystała. Wskazując na art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.), Kolegium uznało, że osobą bezrobotną jest osoba zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie lub innej pracy zarobkowej, co prowadzi do wniosku, że za osobę rezygnującą z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej nie może być uznany rolnik, który musi przecież przynajmniej część czasu przeznaczyć na prowadzenie własnego gospodarstwa rolnego.

WSA uchylił decyzję SKO oraz poprzedzającą ją decyzję kierownika gminnego ośrodka pomocy społecznej. Zdaniem sądu interpretacja przepisu przyjęta przez organy rozszerza w sposób nieuprawniony katalog przesłanek negatywnych enumeratywnie wymienionych w art. 17 ust. 5  ustawy o świadczeniach rodzinnych . Dokonywanie wykładni rozszerzającej, polegającej na wprowadzeniu dodatkowych negatywnych przesłanek, i w jej wyniku uznanie, że żaden rolnik bądź właściciel gospodarstwa rolnego nie ma prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, pomimo tego, że mógłby i chciałby podjąć zatrudnienie o jakim mowa w art. 3 pkt 22 ustawy, ale tego uczynić nie może z uwagi na konieczność opieki, zdaniem sądu jest sprzeczne z art. 2 Konstytucji.

NSA nie zgodził się ze stanowiskiem WSA. Uznał, iż rolnicy prowadzący gospodarstwo rolne nie mogą w równej mierze zrezygnować z zatrudnienia bądź innej pracy zarobkowej, co osoby wykonujące, określone w art. 3 pkt 22  ustawy o świadczeniach rodzinnych , formy aktywności zawodowej. Są bowiem w innej sytuacji ekonomicznej i socjalnej, aniżeli osoby świadczące pracę na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonujące pracę lub świadczące usługi na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkowstwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych, a także prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, zwłaszcza gdy się bierze pod uwagę sposób i warunki uzyskiwania środków utrzymania. W wypadku osób rezygnujących z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej świadczenie pielęgnacyjne ma zrekompensować utratę szans zarobkowych na skutek poświęcenia czasu wyłącznie na opiekę nad bliską osobą niepełnosprawną. Ponadto należy zauważyć, że wszystkie formy aktywności wymienione w art. 3 pkt 22  ustawy o świadczeniach rodzinnych  podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu określonemu w przepisach ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.). W wypadku rolników ich odmienne szanse i możliwości zarobkowe oraz różny tytuł ubezpieczenia wynikają zarówno z faktu prowadzenia gospodarstwa rolnego, jak i z odmiennego reżimu zabezpieczenia społecznego określonego w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników. Dodatkowo należy podkreślić, że istotą świadczenia pielęgnacyjnego jest finansowe zrekompensowanie osobie rezygnującej z aktywności zawodowej poprzez wypłatę jej określonej przepisami kwoty oraz opłacenie składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Zatem w świetle art. 17 ust. 1 w związku z art. 3 pkt 22  ustawy o świadczeniach rodzinnych  prowadzenie gospodarstwa rolnego przez rolnika stanowi negatywną przesłankę do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego – uznał NSA.

Na podstawie: Uchwała NSA z 11 grudnia 2012 r., sygn. akt I OPS 5/12, prawomocna

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.)