Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji zaprezentowało kolejną już, datowaną na 5 kwietnia, wersję projektu ustawy o ochronie ludności oraz stanie klęski żywiołowej. Uwzględnia ona większość postulatów zgłoszonych przez organizacje samorządowe na początku marca. Strona samorządowa Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego wyda więc pozytywną opinię. Samorządowcy wskazują jednocześnie na konieczność zapewnienia stabilnego finansowania dla nowych obowiązków na kolejne lata, przygotowania co roku monitoringu skutków wdrożenia nowych przepisów, a także jak najszybszego przedstawienia aktów wykonawczych do projektu i przeprowadzenia cyklicznych szkoleń z nowych przepisów dla administracji publicznej.
Czy można powiedzieć, że samorządowcy dopięli swego?
- Najważniejsze zgłaszane przez nas elementy zostały przez ministerstwo uwzględnione. Są jeszcze drobne kwestie sporne, ale możliwe jest, że zostaną one uwzględnione na etapie legislacyjnym w Sejmie. Trzeba przyznać, że pan minister Maciej Wąsik był otwarty na uwagi merytoryczne – mówi Dorota Bąbiak-Kowalska, radca prawny, dyrektor ds. prawnych i administracyjnych -operacyjnych w biurze Unii Metropolii Polskich.
Czytaj w LEX: Zarządzanie kryzysowe na obszarze gminy - kwestie ogólne oraz uprawnienia wójta w zarządzaniu kryzysowym >>
Załóż bezpłatne konto na Moje Prawo.pl i zyskaj unikalne funkcjonalności >>>
Zakupy do OMNIBUSa sfinansuje państwo, a wojewoda porozumie się wójtem
Resort kilkukrotnie zmieniał projekt ze względu na krytykę samorządów. Pisaliśmy o tym m.in w tekstach: MSWiA zmienia projekt ustawy o ochronie ludności oraz stanie klęski żywiołowej oraz W stanie zagrożenia komisarz nie wejdzie w buty burmistrza.
Ostatnimi, ważnymi, puntami spornymi były m.in. zasady finansowania Krajowego Systemu Informatycznego o Zasobach Ochrony Ludności (SI OMNIBUS). To będzie baza, w której zgromadzone zostaną dane o dostępnych siłach i środkach do wykorzystania przy realizacji zadań z zakresu ochrony ludności. Samorządowcy wskazywali, że zaproponowane przepisy nieprecyzyjnie regulują kto ma finansować zasoby magazynowe, które mają pojawić się w systemie, a także kto ma utrzymywać bazę. W nowej wersji projektu doprecyzowano, że pieniądze na budowę i utrzymanie systemu pochodzić będą z nowoutworzonego Państwowego Fundusz Ochrony Ludności (PFOL).
Czytaj w LEX: Organy nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego - zagadnienia ogólne >>>
Punktem spornym było też zdefiniowanie minimalnych wymagań w zakresie sił i środków do realizacji zadań z zakresu ochrony ludności na obszarze powiatu lub gminy. Ministerstwo początkowo chciało tą kwestię uregulować w rozporządzeniu, ale – jak wskazywali włodarze JST- takie centralne regulowanie może być trudne, bo są różne samorządy, i mają różne uwarunkowania. Obawiali się też arbitralnych decyzji wojewody.
Płonka-Bielenin Katarzyna: Instytucja zarządzania kryzysowego w Polsce - założenia i rzeczywistość >>
Ministerstwo dopisało więc do najnowszego projektu regulację, że minimalne wymagania w zakresie sił i środków do realizacji zadań z zakresu ochrony ludności na obszarze powiatu lub gminy podlegają uzgodnieniu z właściwym wojewodą. Takie rozwiązanie pozytywnie ocenia Dorota Bąbiak-Kowalska.
- To ważne, aby wojewoda nie narzucał czegoś konkretnego gminie, tylko w porozumieniu z nią ustalił jakie są jej możliwości, jaki jest zakres potrzeb – wskazuje.
W nowej wersji znalazł się też zmodyfikowany zapis, że w sytuacji, w której wojewoda wyda staroście lub wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) polecenie uzupełnienia brakujących sił lub środków, a ten nie będzie miał finansowych możliwości wykonania polecenia, wówczas te działania opłacone zostaną ze środków Państwowego Funduszu Ochrony Ludności. Wcześniej była mowa jedynie o wsparciu finansowym, co budziło zastrzeżenia samorządów.
Uzgodniono, że o pieniądze na uzupełnienie zasobów samorządy będą mogły wnioskować nie tylko po kontroli wojewody, ale także gdy stwierdzą, że mają braki.
Czytaj w LEX: Zarządzanie kryzysowe na obszarze gminy - planowanie oraz przygotowanie działań na wypadek sytuacji kryzysowej >>>
Wójt także wyda polecenia
Przedstawiciele gmin podnosili także, że w przypadku ogłoszenia stanu klęski żywiołowej na terenie gminy rola wójta czy burmistrza została w projekcie sprowadzona do realizatora poleceń, bo ustawa pozbawi go narzędzi decyzyjnych.
MSWiA, w wersji projektu z 5 kwietnia, przychyliło się do głosów samorządów gmin i miasteczek. Dodało przepis, że wójt (burmistrz, prezydent miasta), podczas stanu klęski żywiołowej wprowadzonej na obszarze jednej gminy, będzie mógł występować do kierowników podmiotów działających na obszarze gminy z wnioskami o wykonanie czynności niezbędnych w celu zapobieżenia skutkom klęski lub ich usunięcia, jak starostowie w przypadku klęski na obszarze więcej niż jednej gminy. W razie odmowy wykonania tych czynności lub ich niewłaściwego wykonania, wójt (burmistrz, prezydent miasta) niezwłocznie zawiadomi organ, któremu podlega kierownik lub sprawuje nadzór na nim. Ma to ułatwić koordynację działań.
Czytaj w LEX: Polecenia wydawane przez Prezesa Rady Ministrów w sytuacji kryzysowej wiążące JST >>>
Komisarz zostaje, ale w ograniczonym zakresie
Projekt przewiduje także, że w razie niezdolności lub niewłaściwego koordynowania działań w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia premier, na wniosek wojewody będzie mógł orzec w drodze decyzji administracyjnej o przyjęciu tych przez wojewodę na czas określony w zakresie niezbędnym do koordynowania działań.
I chociaż decyzja ta będzie podlegała natychmiastowemu wykonaniu, włodarze będą mogli skorzystać z przyspieszonym procedury odwoławczej przed sądami administracyjnymi, to zostało wynegocjowane podczas wcześniejszych rozmów.
Czytaj w LEX: Organy nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego - właściwość organów >>>
Inne uzgodnienia samorządów i ministerstwa
Adam Ostrowski, prawnik Związku Miast Polskich wylicza, że samorządowcom, w porównaniu do pierwszej zaprezentowanej wersji ustawy, udało się wynegocjować wiele kwestii.
- określono zadania dla poszczególnych faz zarządzania kryzysowego (zapobiegania, przygotowania, reagowania i odbudowy - art.4);
- zapewnienie wsparcia finansowego samorządów w przypadku wydania przez wojewodę polecenia uzupełnienia zasobów w systemie informatycznym OMNIBUS (art. 12 ust. 2);
- uznanie, iż zadania nałożone w trybie poleceń na jednostki samorządu terytorialnego będą realizowane przez te jednostki, jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, a więc tym samym będą musiały być refundowane przez rząd (art. 35 ust.15);
- wojewoda będzie miał nadzór nad finansami jedynie w zakresie środków przekazywanych w ramach Funduszu Ochrony Ludności (art.16 ust. 1 pkt.5);
- wprowadzono korzystne zapisy dotyczące tworzenia i funkcjonowania powiatowych centrów zarządzania kryzysowego przez JST (art.20 ust.5, ust. 7, ust. 9);
- stan pogotowia może zostać wprowadzony na okres nie dłuższy niż łącznie 30 dni (art. 31);
- stan zagrożenia wprowadza się na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, ale może on być przedłużany,
- zniknęły zapisy o pełnomocniku w stanie zagrożenia i są tylko w konstytucyjnym stanie nadzwyczajnym „klęski żywiołowej” (art. 35 usunięto od ust.7 do 13);
- pozostawienie koordynacji nad krajowym systemem ratowniczo-gaśniczym na poziomie JST (w pierwotnych projektach planowano przekazać to do PSP) (art. 61 ust.3);
- komendanci formacji obrony cywilnej (wg. projektu Komendanci PSP) podlegać będą organom właściwym ds. obrony cywilnej (wg szczebla: ministrowi właściwemu ds. wewnętrznych, wojewodom, starostom, wójtom, burmistrzom, prezydentom miast) (art.97);
- określono jasno zadania własne powiatu i gminy (art. 17 i art. 18)
Prawnik ZMP przypomina, że resort wycofał się z koncepcji uchylenia obowiązującej ustawy z 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności, praw człowieka i obywatela w części dotyczącej stanu klęski żywiołowej, o co m.in. zabiegał wydział Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miasta Częstochowy.
- Oznacza to, że pomoc w postaci wyrównania strat majątkowych będzie przysługiwać w przypadku wszystkich stanów nadzwyczajnych, co pozwoli na wyrównywanie strat majątkowych – wskazuje mec. Adam Ostrowski.
Resort chciałby, aby ustawa weszła w życie od 1 lipca 2023 r. Ale cześć rozwiązań (dotyczących ostrzeżenia publicznego operatora ruchomej publicznej sieci telekomunikacyjnej w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej oraz preinstalacji aplikacji mobilnej 112 na telekomunikacyjnych urządzeniach końcowych sprzedawanych użytkownikom) ma wejść w życie od 1 lipca 2024 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
