Odpowiedź na powyższe pytanie jest uzależniona od kilku okoliczności. Zasady nabywania prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, zwanego popularnie trzynastką, reguluje ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1144 – dalej cytowana jako „udwr”). Generalnie pracownicy spółek prawa handlowego nie są objęci tą ustawą i nie mają prawa do trzynastki, niezależnie od tego, kto jest ich udziałowcem (wspólnikiem).


Pracownicy spółki przekształconej z samorządowego zakładu budżetowego mogą jednak mieć prawo do trzynastki, jeżeli nigdy nie zostało im to prawo wypowiedziane po przekształceniu.

Wskutek wprowadzenia nowego systemu gospodarki odpadami wiele gmin zdecydowało się na przekształcenie swoich przedsiębiorstwo komunalnych działających w formie samorządowych zakładów budżetowych w spółki prawa handlowego, gdyż tylko tak przedsiębiorstwa te mogły uczestniczyć w rynku odbierania odpadów komunalnych. Przekształcenie zakładu budżetowego w spółkę następuje na podstawie art. 22 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz. U. z 2011 r., nr 45, poz. 236 – dalej cytowana jako „ugk”). Proceduralnie przekształcenie odbywa się w drodze likwidacji zakładu budżetowego w celu zawiązania spółki przez wniesienie na pokrycie kapitału zakładowego mienia zakładu budżetowego pozostałego po likwidacji. Powstała w tym trybie spółka wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki związane z działalnością samorządowego zakładu budżetowego (art. 23 ust. 3 ugk). Takie przekształcenie nie oznacza likwidacji przedmiotowej i podmiotowej tego podmiotu, lecz tylko zmianę formy organizacyjno-prawnej prowadzenia działalności gospodarczej (por. wyrok NSA z dnia 19 lipca 2012 r., sygn. akt II FSK 2651/10). Jest to ten sam podmiot, który zmienił jedynie formę prawną.

Zawiązana w tym trybie spółka wstępuje także w całości we wszystkie prawa i obowiązki wynikające ze stosunków pracy. Nie następuje tu przejście zakładu pracy w rozumieniu art. 23(1) kodeksu pracy. Stroną stosunków pracy pozostaje ten sam podmiot, który tylko zmienił formę organizacyjną-prawną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2010 r., sygn. akt II PK 91/10). Treść stosunków pracy nie ulega żadnej zmianie.


Pracownicy samorządowych zakładów komunalnych mają prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego (art. 1 ust. 2 pkt 3 udwr). W przypadku przekształcenia zakładu budżetowego w spółkę nadal zachowują to prawo, gdyż uznaje się, że to ustawowe uprawnienie stają się częścią treści indywidualnych stosunków pracy. Takie pogląd jest już ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Podobny problem był wielokrotnie rozpatrywany w związku z przekształceniami zakładów opieki zdrowotnej z jednostek budżetowych w samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej.

Można tu jako reprezentatywną przytoczyć tezę z wyroku SN z dnia 23 lutego 2005 r., sygn. akt III PK 65/04:
„Uprawnienie pracowników jednostki sfery budżetowej do dodatkowego wynagrodzenia rocznego przysługującego na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. Nr 160, poz. 1080 ze zm.) stanowi element treści stosunków pracy pracowników zakładu pracy będącego taką jednostką przejętego w trybie art. 23(1) k.p. i wiąże nowego pracodawcę do czasu zmiany treści tego stosunku na podstawie porozumienia stron lub wypowiedzenia zmieniającego.”

Po zmianie formy organizacyjnej pracownicy zachowują prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego, pomimo że udwr nie ma zastosowania do pracowników spółek prawa handlowego. Nie ma przy tym znaczenia, czy jedynym udziałowcem spółki pozostaje gmina, czy też udziały zostały zbyte. Ta sama zasada obowiązuje także w przypadku przejścia zakładu pracy lub jego części na nowego pracodawcę na podstawie art. 23(1) kodeksu pracy. W orzecznictwie sądów przyjmuje się bardzo szerokie rozumienie przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę. Może to nastąpić nie tylko w drodze czynności prawny, ale i samych czynności faktycznych. Przykładem może być powołanie spółki bez przekształcenia zakładu budżetowego przez wniesienie aportem zorganizowanej części przedsiębiorstwa, wniesienie części majątku zakładu komunalnego do istniejącej spółki aportem lub nawet zbycie zespołu składników majątkowych służących określonej działalności. W tym trybie nowy pracodawca także przejmuje wszystkie obowiązki wynikające z dotychczasowej treści stosunku pracy, w tym obowiązek wypłacania trzynastek.


Oczywiście spółka (inny podmiot przejmujący pracowników) ma możliwość zmiany treści stosunków pracy. Wymaga to złożenia wypowiedzenia warunków pracy i płacy w trybie art. 42 kodeksu pracy. Wypowiedzenie zmieniające wymaga podania przyczyn uzasadniających takie wypowiedzenie. Podlega ono kontroli sądu pracy w przypadku złożenia przez pracownika odwołania. Trzeba mieć na uwadze treść art. 23 § 6 k.p., zgodnie z którym przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy. Zasada ta znajdzie zastosowanie także do wypowiedzenia zmieniającego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2011 r., sygn. akt III PK 14/11). Również sama zmiana formy organizacyjno-prawnej nie może zostać uznana za wystarczającą przyczyna wypowiedzenia zmieniającego.