Od dnia 1 stycznia 2009 r. obowiązuje nowa ustawa o pracownikach samorządowych . Z tym dniem przestanie również obowiązywać ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 z późn. zm.). Dotychczasowa ustawa z dnia 22 marca 1990 r. kształtując prawa i obowiązki pracowników samorządowych odwoływała się w wielu kwestiach do ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 z późn. zm.). W nowej ustawie o pracownikach samorządowych z takiego odniesienia do ustawy o pracownikach urzędów państwowych zrezygnowano, gdyż zawiera ona teraz swoje własne przepisy w dużej mierze ukształtowane na wzór regulacji, które obowiązywały jak dotąd właśnie na podstawie recepcji przepisów z ustawy o pracownikach urzędów państwowych.
Stosunek pracy z pracownikiem samorządowym po nowemu
Przepisy ustawa o pracownikach samorządowych , stosuje się tak jak dotychczas do pracowników samorządowych zatrudnionych w:
- urzędach marszałkowskich oraz wojewódzkich samorządowych jednostkach organizacyjnych;
- starostwach powiatowych oraz powiatowych jednostkach organizacyjnych;
- urzędach gmin, jednostkach pomocniczych gmin oraz gminnych jednostkach i zakładach budżetowych;
- biurach (ich odpowiednikach) związków jednostek samorządu terytorialnego oraz zakładów budżetowych utworzonych przez te związki;
- biurach (ich odpowiednikach) jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego.
Jak dotąd, stosunki pracy zawierane z pracownikami samorządowymi, opierały się na wszelkich znanych ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p., podstawach. Były to, bowiem stosunki pracy oparte o
- wybór,
- mianowanie,
- powołanie,
- umowę o pracę.
W ustawie o pracownikach samorządowych natomiast dokonano niezwykle istotnej zmiany w dotychczasowym katalogu podstaw prawnych zatrudnienia pracowników samorządowych. Otóż ustawodawca, wyeliminował z niego zupełnie zatrudnianie pracowników samorządowych na podstawie mianowania. Wraz z likwidacją mianowania, jako jednej z podstaw zatrudnienia pracowników samorządowych w niepamięć odejdą również specyficzne regulacje obowiązujące dotychczas dla tej właśnie kategorii pracowników. Chodzi przede wszystkim o szczególne zasady rozwiązywania umów o pracę z pracownikami samorządowymi mianowanymi, które gwarantowały trwałość stosunku pracy zawartego na tej podstawie, a także zasady odpowiedzialności porządkowej i dyscyplinarnej pracowników samorządowych mianowanych. Kontrowersyjną jest kwestia, czy zmiana ta będzie dobrze służyć samorządom lokalnym.
Dotychczasowe stosunki pracy oparte na tej podstawie będą jednak funkcjonować w okresie przejściowym, o czym na końcu opracowania.
Zmianie uległo również zatrudnienie pracowników samorządowych na podstawie powołania. Obecnie na tej podstawie zatrudnieni będą wyłącznie:
- a) zastępca wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
- b) skarbnik gminy,
- c) skarbnik powiatu,
- d) skarbnik województwa (art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawa o pracownikach samorządowych).
Z dotychczasowego katalogu wyeliminowano sekretarza gminy a także sekretarza powiatu.
W art. 4 ust. 2 ustawa o pracownikach samorządowych wyraźnie także egzemplifikowano grupy stanowisk, na jakich zatrudniani są pracownicy samorządowi. Otóż są to stanowiska:
- a) urzędnicze, w tym kierownicze stanowiska urzędnicze,
- b) doradców i asystentów,
- c) pomocnicze i obsługi.
W nowych przepisach wyraźnie określono, że pracodawcą wójta jest urząd gminy (art. 8 ustawa o pracownikach samorządowych ). Jednocześnie został wprowadzony zapis, iż czynności z zakresu prawa pracy wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), związane z nawiązaniem i rozwiązaniem stosunku pracy, wykonuje przewodniczący rady gminy. Pozostałe zaś czynności wykonuje wyznaczona przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) osoba zastępująca lub sekretarz gminy z tym, że wynagrodzenie wójta ustala rada gminy, w drodze uchwały.
Odpowiednie zapisy odnosić się będą do zarządów powiatów oraz województw. Pracodawcą starosty, wicestarosty i członków zarządu powiatu jest starostwo powiatowe (art. 9 ustawa o pracownikach samorządowych ). Czynności z zakresu prawa pracy wobec starosty, związane z nawiązaniem i rozwiązaniem stosunku pracy, wykonuje zaś przewodniczący rady powiatu, a pozostałe czynności wykonywać będzie wyznaczona przez starostę osoba zastępująca lub sekretarz powiatu z tym, że wynagrodzenie starosty ustala rada powiatu, w drodze uchwały. Czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wobec pozostałych członków zarządu powiatu wykonuje natomiast starosta powiatu.
Pracodawcą marszałka, wicemarszałka i członków zarządu województwa jest urząd marszałkowski (art. 10 ustawa o pracownikach samorządowych ). Czynności z zakresu prawa pracy wobec marszałka województwa, związane z nawiązaniem i rozwiązaniem stosunku pracy, wykonuje przewodniczący sejmiku województwa, a pozostałe czynności wykonywać będzie wyznaczona przez marszałka osoba zastępująca lub sekretarz województwa z tym, że wynagrodzenie marszałka województwa ustala sejmik województwa, w drodze uchwały. Czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wobec pozostałych członków zarządu województwa wykonuje zaś marszałek województwa.
Wprowadzone zostały bardziej szczegółowe regulacje odnoszące się do stosunku pracy pracownika samorządowego zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. W art. 16 ust. 1 ustawa o pracownikach samorządowych zapisano mianowicie, że stosunek pracy z pracownikiem samorządowym nawiązuje się na czas nieokreślony lub na czas określony. Nie wprowadzono tu jednak ani umowy na czas wykonania określonej pracy ani umowy na okres próbny. Odpowiednikiem zatrudnienia na okres próbny jest tu, bowiem zatrudnienie na czas określony z równoległym odbywaniem służby przygotowawczej. Do ustawa o pracownikach samorządowych wprowadzono natomiast samoistną regulację odnoszącą się do możliwości zatrudniania w samorządzie pracowników na zastępstwo. Otóż w przypadku konieczności zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności.
Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458)