Katalog zadań własnych powiatu określony został w art. 19 ustawy o pomocy społecznej:
- prowadzenie domów pomocy społecznej o określonym standardzie;
- organizowanie mieszkań chronionych oraz kierowanie osób ubiegających się o przyjęcie do domów pomocy społecznej (DPS);
- opracowywanie powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych;
- udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach;
- organizowanie i prowadzenie specjalistycznego poradnictwa dla rodzin biologicznych i zastępczych oraz terapii rodzinnej;
- prowadzenie ośrodka interwencji kryzysowej;
- opieka nad dziećmi osieroconymi lub niedostosowanymi społecznie w ośrodkach i placówkach adopcyjno-opiekuńczych, opiekuńczo-wychowawczych i innych dla dzieci i młodzieży o zasięgu ponadgminnym;
- tworzenie i realizacja programów pomocy dziecku i rodzinie, np. program pomocy rodzinom wielodzietnym;
- finansowanie powiatowych ośrodków wsparcia, z wyłączeniem ośrodków dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
- pomoc w integracji ze środowiskiem osób opuszczających zakłady karne, niektóre rodzaje placówek opiekuńczo-wychowawczych, resocjalizacyjnych, rodziny zastępcze;
- pomoc pieniężna na usamodzielnienie oraz pokrywanie wydatków związanych z kontynuowaniem nauki dla osób opuszczających niektóre typy placówek opiekuńczo-wychowawczych, schroniska, zakłady poprawcze, DPS, rodziny zastępcze;
- organizowanie opieki, pomoc pieniężna na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dzieci w rodzinach zastępczych;
- utworzenie i utrzymywanie powiatowego centrum pomocy rodzinie, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników;
- inne działania wynikające z rozeznanych potrzeb.


Do zadań fakultatywnych powiatu należy:
- organizowanie, zapewnienie funkcjonowania powiatowego ośrodka wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
- utworzenie i zapewnienie funkcjonowania powiatowego centrum pomocy rodzinie;
- pomoc (opieka zdrowotna i usługi opiekuńcze) kombatantom oraz osobach będącym ofiarami represji wojennych i okresu powojennego ;
- analiza sytuacji życiowej kombatantów i osób represjonowanych oraz podejmowanie w tym zakresie stosownych inicjatyw.


Do zadań powiatu należy również realizacja zadań przewidziana w innych ustawach, między innymi w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych . Do tych zadań należy:
- powoływanie i odwoływanie Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności;
- udzielanie dofinansowania na likwidację barier architektonicznych, urbanistycznych, transportowych i technicznych, realizowane na wnioski osób niepełnosprawnych;
- dofinansowanie działalności warsztatów terapii zajęciowej;
- dofinansowanie uczestnictwa osób niepełnosprawnych w turnusach rehabilitacyjnych;
- udzielanie osobom niepełnosprawnym pożyczek na rozpoczęcie działalności gospodarczej lub rolniczej;
- umarzanie pożyczek do wysokości 50% oprocentowania kredytów bankowych, zaciąganych przez osoby niepełnosprawne na kontynuowanie działalności gospodarczej lub prowadzenie własnego lub dzierżawionego gospodarstwa rolnego;
- dokonywanie zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na organizację nowych lub przystosowanie istniejących stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych bezrobotnych lub poszukujących pracy i nie pozostających w zatrudnieniu, skierowanych do pracy przez powiatowy urząd pracy;
- dokonywanie zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na wynagrodzenia osób niepełnosprawnych, bezrobotnych lub poszukujących pracy.

Do katalogu zadań pomocy społecznej, które zostały przewidziane do realizacji przez samorząd województwa zaliczono:
- sporządzanie bilansu potrzeb i środków w zakresie pomocy społecznej we współpracy z gminami i powiatami;
- organizowanie kształcenia, w tym prowadzenie szkół społecznych oraz szkolenia zawodowego kadr pomocy społecznej;
- wspieranie samorządów w działaniach na rzecz ograniczenia ubóstwa.

Katalog zadań jednostek samorządu terytorialnego z zakresu pomocy społecznej domykają zadania wojewody i ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. Po stronie wojewody znalazły się zadania dotyczące m.in.:
- nadzoru i kontroli nad realizacją zadań pomocy społecznej przez administrację samorządową oraz inne podmioty realizujące zadania określone w ustawie o pomocy społecznej;
- współpracy z poszczególnymi szczeblami tej administracji;
- sposobu realizacji zadań z zakresu administracji rządowej;
- wydawanie i cofanie zezwoleń na prowadzenie domów pomocy społecznej i placówek zapewniających całodobową opiekę osobom w podeszłym wieku i niepełnosprawnym;
- prowadzenie rejestru domów pomocy społecznej i placówek zapewniających całodobową opiekę osobom potrzebującym, w tym prowadzonych na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, placówek opiekuńczo-wychowawczych, ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, placówek zapewniających miejsca noclegowe oraz jednostek specjalistycznego poradnictwa;
- koordynacja działań w zakresie integracji osób posiadających status uchodźcy, w szczególności w zakresie wskazania miejsca zamieszkania uchodźcy;
- koordynacja, kontrola i nadzór zadań realizowanych przez samorządy terytorialne.

Minister właściwy do spraw pomocy społecznej swoją uwagę skupia na monitorowaniu pomocy społecznej, analizowaniu jej skuteczności, aby w efekcie tych działań tworzyć koncepcję dalszych kierunków rozwoju pomocy społecznej w kraju. Działania ministra koncentrują się na takich zadaniach, które mają umożliwić dalszy dynamiczny rozwój systemu pomocy społecznej. Ponadto, minister został wyposażony w uprawnienia do określania standardów w poszczególnych segmentach pomocy społecznej, co będzie wpływać na jakość funkcjonowania systemu i zbliży jego poziom do standardów państw UE.

Przegląd katalogu zadań gminy, powiatu i województwa samorządowego pozwala na stwierdzenie, że zadania te przenikają się wzajemnie i w wielu przypadkach ich realizacja wymaga partnerskiego współdziałania pomiędzy jednostkami organizacyjnymi gminy, powiatu i województwa. Można jednak wskazać, że o ile zadania gminy skierowane są w szczególności na zabezpieczenie indywidualnych potrzeb życiowych osób, to zadania powiatu skierowane są głównie do rodzin i określonych grup społecznych już dotkniętych albo zagrożonych wykluczeniem społecznym, z zakładanym celem reintegracji społecznej beneficjentów tych działań. Po stronie samorządu województwa leżą natomiast zadania kreowania polityki społecznej, tworzenia rozwiązań systemowych, organizacyjnego i finansowego wspierania samorządów niższego stopnia i organizacji pozarządowych wykonujących zadania z tego zakresu.

Należy zauważyć, że obecna ustawa o pomocy społecznej w sposób chronologiczny i uporządkowany odnosi się do opracowywania i realizacji strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym wyróżnieniem zadań z zakresu pomocy społecznej na wszystkich szczeblach samorządu terytorialnego, zaczynając od strategii gminnej, która powinna przełożyć się na strategię powiatową, a następnie na strategię regionalną. Precyzyjne określenie, które z problemów społecznych w danej społeczności lokalnej uznane zostaną za najistotniejsze, pozwoli samorządom konstruować odpowiednie programy łagodzące skutki tych problemów.


Pisaliśmy o tym również:
Pomoc społeczna jako zadanie samorządu terytorialnego ( cz. 1)