Pomoc prawna to wyjątek, stowarzyszenie samo powinno zabezpieczyć środki na swoją działalność

Obowiązek zagwarantowania stronie skutecznego dostępu do sądu nie oznacza konieczności zagwarantowania jej bezwarunkowego prawa do uzyskania bezpłatnej pomocy prawnej ani prawa do zwolnienia od kosztów. Stowarzyszenie powinno wykazać nie tylko, że nie posiada niezbędnych środków, ale również że podjęło wszelkie niezbędne kroki, aby zdobyć fundusze na pokrycie wydatków związanych z postępowaniem uznał NSA w wyroku z 4 grudnia 2012 r.

Stowarzyszenie złożyło wniosek o przyznanie prawa pomocy w postaci zwolnienia od kosztów sądowych. W uzasadnieniu wskazało, że jego majątek pochodzi wyłącznie ze składek członkowskich, a na datę złożenia wniosku nie posiada żadnych środków finansowych. Środki pochodzące ze składek członkowskich wydatkował na współorganizację konferencji dotyczącej gospodarki odpadami. WSA oddaliło wniosek stowarzyszenia, bowiem wnioskodawca nie przedstawił dowodów, które przekonałyby sąd do udzielenia pomocy w żądanym zakresie.

NSA rozpatrując skargę kasacyjną zgodził się ze stanowiskiem, iż stowarzyszenie przystępując do aktywnej realizacji zamierzonych celów i z powołaniem się na nie, powinno liczyć się z obowiązkiem ponoszenia kosztów sądowych i przeznaczyć odpowiednie środki na ich pokrycie. NSA przypomniał, iż osoba prawna, czy też inna jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, obowiązana jest wykazać nie tylko, że nie posiada niezbędnych środków, ale również że podjęła wszelkie niezbędne kroki, aby zdobyć fundusze na pokrycie wydatków związanych z postępowaniem. Zasadnie, zatem wskazał Sąd pierwszej instancji, że stowarzyszenie powinno w taki sposób określić lub zmienić zasady swojego finansowania, aby zapewnić możliwość uzyskania przychodów pozwalających na realizację podejmowanych zadań. Zdaniem NSA fakt wydatkowania posiadanych środków, utrzymywanych dodatkowo na niskim poziomie, na realizowanie innych celów stowarzyszenia nie może uzasadniać przeniesienia ciężaru prowadzenia jego działalności na Skarb Państwa. Stowarzyszenie powinno, bowiem było, co do zasady samo zabezpieczyć środki na swoją działalność. Instytucja prawa pomocy jest wyjątkiem od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania przez stronę i ma zastosowanie w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Obowiązek zagwarantowania stronie skutecznego dostępu do sądu w żadnym razie nie oznacza konieczności zagwarantowania jej bezwarunkowego prawa do uzyskania bezpłatnej pomocy prawnej ani prawa do zwolnienia od kosztów – podkreślił NSA.

Na podstawie: Postanowienie NSA z 4 grudnia 2012 r., sygn. akt II OZ 1052/12, prawomocne