W związku z tym nasuwają się pytania:
- jak należy rozumieć sformułowanie "z domu do szkoły", czy chodzi o odległość od drzwi domu do drzwi wejściowych szkoły, czy od granicy posesji domu do granicy działki szkolnej od strony wjazdu, czy też jeszcze inaczej;
- w jaki sposób należy dokonywać pomiaru tej odległości, czy stosować odpowiednio atestowane przyrządy pomiarowe;
- kto powinien dokonywać takich pomiarów (szkoła, czy rodzice dziecka) i jak udokumentować taki pomiar;
- czy pomiar powinien być dokonany drogą najkrótszą, uwzględniając wszystkie typy dróg, w tym gruntowe, czy też drogą, którą jeżdżą środki komunikacji publicznej;
- jak należy rozwiązać problem zwrotu kosztów dowozu uprawnionemu dziecku, jeśli przez część roku szkolnego dojeżdża autobusem, a przez pozostałą część rowerem;
- jakie są konsekwencje prawne dla dyrektora szkoły i dla gminy, w przypadku gdy finansowany jest dowóz dziecka, którego droga z domu do szkoły nie przekracza odległości określonych w art. 14a ust. 2 i art. 17 ust. 2 ustawy o systemie oświaty ?
Odpowiedź
Treścią obowiązku określonego w art. 14a ust. 3 i 17 ust. 3 ustawy o systemie oświaty , jest zapewnienie bezpłatnego dojazdu dzieciom, których droga z domu do szkoły przekracza określone ustawą odległości. Ustawa nie określa sposobu mierzenia tej odległości ani też nie wskazuje techniki tego pomiaru.
W związku z tym należy stanąć na stanowisku, że mierzeniu podlega droga publiczna, jaką dziecko pokonuje zwyczajowo do szkoły i która umożliwia dowóz zwykłymi środkami przewozu. Za taką drogę nie można uznać dróg gruntowych, czy innych skrótów, gdyż w określonych porach roku mogą być one niezdolne do użytku, bądź też niebezpieczne. Wobec tego, że ustawa nie wskazuje sposobu mierzenia odległości trzeba uznać, że w pewnym zakresie można stosować techniki elastyczne pomiaru, uwzględniające miejscowe uwarunkowania (np. najbliższe przystanki autobusowe jako punkty odniesienia dla ustalania odległości) czy też rzeźbę terenu.
Określony w treści art. 14a ust. 3 ustawy o systemie oświaty i art. 17 ust. 3 ustawy o systemie oświaty zwrot kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej, jest także na gruncie ustawy niedookreślony. Z wykładni językowej tego sformułowania należy jednak dojść do wniosku, że przyjęta regulacja wskazuje na refundacyjny charakter przyjętego rozwiązania. Jednakże praktyka wskazuje, że często norma ta traktowana jest jako podstawa do wypłacania stosownego ekwiwalentu w sytuacji nieskorzystania przez dziecko ani z bezpłatnego dojazdu organizowanego przez organ prowadzący, ani nie korzystania też ze środków komunikacji publicznej. Wydaje się jednak, że takie rozwiązanie powinno być przyjmowane wyjątkowo, jedynie w sytuacji braku komunikacji publicznej w danej miejscowości, przy jednoczesnym niezapewnieniu przez organ prowadzący bezpłatnego dowozu. W pozostałych przypadkach przepis ten powinien być podstawą zwrotu faktycznie poniesionych przez dziecko kosztów dojazdu komunikacją publiczną.
Refundacja kosztów dojazdu, określona w ustawyie o systemie oświaty , jest wskazaniem minimalnego zakresu obowiązku organu prowadzącego w tym zakresie. W obowiązujących przepisach ustawodawca nie przewidział sytuacji, aby gmina zwracała koszty przejazdu wtedy, gdy szkoła do której dziecko uczęszcza położona jest bliżej od szkoły, w obwodzie której dziecko mieszka (podobnie: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 września 2007 r., I OSK 835/07, LEX nr 384137). Jednakże nie oznacza to, że organ prowadzący nie może wprowadzić regulacji korzystniejszych niż ustawowe. Jeżeli zostanie więc wydana stosowna uchwała, regulująca kwestie refundacji kosztów dowozu dzieci do przedszkola lub szkoły w sposób korzystniejszy, to będzie ona podstawą do dokonywania takiej refundacji. Jednakże należy zaznaczyć, że bez wydania takiej uchwały, refundacja korzystniejsza niż ustawowa może prowadzić do naruszenia dyscypliny finansowej i dalszych konsekwencji z tym związanych.
Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)