Strategia ta wprowadza odmienną od dotychczasowej ideę wsparcia wydzielonych terytoriów kraju, określaną mianem nowego paradygmatu rozwoju. Nowa idea polityki wsparcia terytoriów określona w KSRR oparta jest na zakwestionowaniu dotychczasowego, selektywnego wsparcia przedsięwzięć nie wzmacniających endogenicznego potencjału rozwojowego, które to przedsięwzięcia nie miały szans na „zakorzenienie się” w regionalnym systemie społeczno-gospodarczym, a tym samym nie zwiększały w spodziewanym stopniu możliwości rozwojowych terytoriów otrzymujących pomoc.






Z dotychczasowych doświadczeń wynika bowiem, że wręcz przeciwnie, pomoc taka:
- generuje koszty obsługi, które nie mogą być pokrywane ze źródeł wewnętrznych i przez to zwiększają zależność biednych regionów od zewnętrznych transferów finansowych;
- zwiększają mobilność osób na wskutek interwencji w kapitał społeczny i jakość infrastruktury transportowej, a tym samym wpływają na migracje w poszukiwaniu lepszych miejsc pracy, których region nie jest w stanie zapewnić.
Główny cel strategiczny polityki regionalnej kraju, określony w tytułowym dokumencie, brzmi: „Efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju – wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym”. Tak sformułowany cel:
- wskazuje jednoznacznie na terytorium jako podmiot polityki regionalnej, rozumiejąc je w sposób funkcjonalny, a nie jako jednostkę administracyjną podziału kraju;
- przesądza o widzeniu polityki regionalnej jako działania ukierunkowanego na optymalne wykorzystanie zróżnicowanych przestrzennie potencjałów rozwojowych;
- wskazuje na konieczność integracji zasobów zewnętrznych i wewnętrznych;
- przydziela główną rolę rządowi i samorządom wojewódzkim w tym procesie;
- określa cele polityki regionalnej jako kreowanie warunków dla osiągania głównych celów polityki rozwoju –- wzrostu, zatrudnienia i spójności, określonych w „Raporcie Polska 2030”.

W KSRR przyjęto trzy główne cele polityki regionalnej do 2020 roku:
- cel 1 –- „konkurencyjność” –- wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów;
- cel 2 –- „spójność” –- budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych;
- cel 3 –- „sprawność” –- tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie.

Kierunki działań polityki regionalnej w ramach celu 1. obejmują:
- wzmacnianie funkcji metropolitalnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjonalnych, w tym: Warszawy –- stolicy państwa;
- tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji poza ośrodkami wojewódzkimi;
- budowę podstaw konkurencyjności województw – działania tematyczne;
- zwiększanie dostępności komunikacyjnej pomiędzy regionami i wewnątrz nich.

W ramach celu 2. zidentyfikowano następujące problemy rozwojowe:
- wzmacnianie spójności w układzie krajowym;
- wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu do dóbr i usług;
- restrukturyzacja restrukturyzację i rewitalizacja rewitalizację miast i innych obszarów;
- przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż zewnętrznych granic UE;
- zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich.

Kierunki działań podejmowane w ramach celu 3. obejmują:
- wzmocnienie strategicznego wymiaru polityki regionalnej;
- jakość zarządzania i terytorialne ukierunkowanie polityk publicznych;
- przebudowę i wzmocnienie koordynacji w wieloszczeblowym zarządzaniu;
- wspomaganie budowy kapitału społecznego dla rozwoju regionalnego.

Do każdego celu KSRR opracowano miary sukcesu ich realizacji. Zidentyfikowano też czynniki integrujące regiony w układzie: region –- miasta –- obszary wiejskie w ramach każdego celu, w tym w szczególności w zakresie tworzenia warunków dla integracji funkcjonalnej obszarów wiejskich z miastami, poprzez absorpcję obszarów wiejskich, zwiększenie mobilności zawodowej i przestrzennej oraz wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego i dziedzictwa kulturowego.

Powyższe cele, zgodnie z zasadą subsydiarności i wieloszczeblowego zarządzania procesami rozwoju regionalnego, mają być realizowane przez wszystkie podmioty publiczne w zgodzie z własnymi kompetencjami i miejscem w systemie zarządzania rozwojem kraju.

KSRR zakłada, co do zasady, wsparcie dla rozwoju wszystkich polskich regionów, bez względu na stopień ich zamożności. Dzięki integrującemu podejściu wielosektorowemu, polityka regionalna stanowi uniwersalne narzędzie wykorzystania i wzmacniania regionalnych potencjałów rozwojowych.

Wprowadzony w KSRR kontrakt terytorialny jest najważniejszym instrumentem planistycznym, zapewniającym realizację polityk publicznych o oddziaływaniu terytorialnym w sposób uwzględniający ich specyficzne uwarunkowania. Zawiera cele i zadania poszczególnych jego sygnatariuszy oraz określa instrumenty realizacji. Kontrakt terytorialny preferuje podejście projektowe. Kontrakt może być zawarty na okres nie krótszy niż 3 lata, co oznacza, iż w ramach jednej perspektywy finansowej UE (7-letniej) mogą być zawarte dwa kontrakty dla województwa. Jest to uzasadnione dynamiką zmian w otoczeniu i daje możliwość korygowania kierunku rozwoju stosownie do tej dynamiki. Przewiduje się też opracowanie i realizację nowych, wielofunduszowych programów rozwoju województw.

Omawiana KSRR będzie stanowiła podstawę do podziału środków z funduszy UE w następnej perspektywie finansowej na lata 2014-2020. Zakłada się, że suma środków wydatkowanych przez budżet UE, budżet państwa i samorządy terytorialne na realizację celów KSRR będzie wynosiła w 2013 roku nie mniej niż 3% PKB. W wymiarze finansowym oznacza to średniorocznie ok. 34 mld zł., z czego ok. 24 mld zł ma pochodzić ze środków UE, a resztę stanowić będzie udział krajowych podmiotów publicznych i niepublicznych.

Reasumując, celem praktycznym przyjętego w KSRR polaryzacyjno-dyfuzyjnego modelu rozwoju jest likwidacja negatywnego oddziaływania metropolii i ośrodków metropolitalnych na mniejsze ośrodki miejskie i na terytoria peryferyjne, jak to ma obecnie miejsce np. w województwie mazowieckim z koncentracją zasobów w Warszawie i ciągle biednymi peryferiami województwa. Jednakże, wymagać to będzie wdrożenia, często eksperymentalnych –- bo brak jest sprawdzonych –- narzędzi dyfuzyjnych, zapewniających, że innowacje będą absorbowane nie tylko przez metropolie, ale również przez ośrodki regionalne, miasta i obszary wiejskie, w taki sposób, aby nie narastało zróżnicowanie standardów infrastruktury i w konsekwencji zróżnicowanie standardów jakości życia w obszarach poza metropolitalnych.


Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz.712)