Państwowy powiatowy inspektor sanitarny (PPIS) wystawił tytuł wykonawczy matce małoletniej w związku z niewykonaniem przez nią obowiązku poddania dziecka obowiązkowym szczepieniom. Organ stwierdził, że obowiązek ten jest wymagalny i wszczął postępowanie egzekucyjne w celu przymuszenia do jego wykonania.
 

W zażaleniu na postanowienie PPIS rodzice dziecka wskazali, iż żaden przepis ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych oraz ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 2163 z późn. zm.) nie określa państwowej inspekcji sanitarnej jako organu egzekucyjnego w sprawach dotyczących obowiązku szczepień ochronnych. Ustawa o zwalczaniu chorób zakaźnych zawiera jedynie przepisy określające szczepienie ochronne jako obowiązkowe, ale nie definiuje zarówno sankcji karnych, jak i organu odpowiedzialnego za egzekucję tego obowiązku. Podobnie ustalając zakres działania PIS, ustawa określa jedynie ustalanie zakresu i terminów szczepień oraz nadzór nad tymi elementami. Słowo "nadzór" w żadnym wypadku nie oznacza prowadzenia egzekucji administracyjnej. Zdaniem rodziców, skoro ustawy szczegółowe nie określają organu egzekucyjnego właściwego w sprawach szczepień ochronnych, to znaczy, że w tych sprawach taki organ nie występuje, a tym samym prowadzenie egzekucji administracyjnej jest niedopuszczalne.


WSA rozpatrując sprawę zwrócił uwagę, iż zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234 poz. 1570 z późn. zm.) osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym w ramach Narodowego Programu Szczepień Ochronnych. Zatem obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym wynika z mocy prawa (ex lege), nie ma zatem podstawy prawnej do jego konkretyzacji w formie decyzji administracyjnej. Wykonanie tego obowiązku jest zabezpieczone przymusem administracyjnym oraz odpowiedzialnością regulowaną przepisami ustawy z dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275, z późn. zm.). Jego niewypełnienie aktualizuje po stronie właściwego organu obowiązek wszczęcia postępowania egzekucyjnego, którego rezultatem będzie poddanie dziecka szczepieniu ochronnemu.

Analiza przepisów ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015) wskazuje, że kierownicy wojewódzkich (i powiatowych) służb, inspekcji i straży – do których niewątpliwie należy zaliczyć organy inspekcji sanitarnej – są organami egzekucyjnymi jedynie w odniesieniu do obowiązków wynikających z wydanych przez te organy decyzji i postanowień. Tego rodzaju ograniczenie nie dotyczy natomiast wojewody. W ocenie WSA należy więc przyjąć, że wojewoda jest organem ogólnie właściwym do prowadzenia egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym, wynikających zarówno z wydanych przezeń rozstrzygnięć indywidualnych (decyzji, postanowień), jak i wprost z mocy przepisów prawa. W konsekwencji możliwość prowadzenia postępowania egzekucyjnego co do określonego obowiązku o charakterze niepieniężnym przez organy inspekcji sanitarnej musiałby wynikać bezpośrednio z przepisów szczególnych. Rozważenia więc wymagało, czy organy powyższe są wyraźnie umocowane do prowadzenia egzekucji dotyczącej obowiązku poddania małoletniej szczepieniu ochronnemu.

Zgodnie z przepisami ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, organy inspekcji sanitarnej zostały powołane do sprawowania kontroli przestrzegania przepisów określających wymagania higieniczne i zdrowotne. Powiatowy inspektor sanitarny jest uprawniony do wydania decyzji nakładającej obowiązki na osobę zakażoną lub chorą na chorobę zakaźną albo osobę podejrzaną o zakażenie lub chorobę zakaźną, lub osobę, która miała styczność ze źródłem biologicznego czynnika chorobotwórczego. Ustawa o zwalczaniu chorób zakaźnych nie przewiduje natomiast możliwości wydania decyzji dotyczących szczepień ochronnych. Wynika to z faktu, że, jak wyżej wskazano, obowiązek poddania dziecka szczepieniu ochronnemu jest bezpośrednio wykonalny – wynika wprost z przepisów prawa.


Zdaniem WSA brak jest więc władczego rozstrzygnięcia organu inspekcji sanitarnej (powiatowego inspektora sanitarnego), w formie decyzji administracyjnej, która nakazywałaby poddać małoletnie dziecko szczepieniu ochronnemu. Wobec powyższego brak jest też podstaw do uznania, aby organem właściwym do prowadzenia egzekucji powyższego obowiązku niepieniężnego w rozumieniu art. 20 § 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2012 r. poz. 1015) był powiatowy inspektor sanitarny. Organem posiadającym ogólną właściwość do prowadzenia postępowania egzekucyjnego w zakresie obowiązków niepieniężnych jest wojewoda. Stąd też toczące się przed organami inspekcji sanitarnej postępowanie w przedmiocie przymusowego wykonania obowiązku poddania małoletniej szczepieniu ochronnemu toczyło się w istocie przed organami niewłaściwymi – uznał WSA.

Na podstawie:
Wyrok WSA w Poznaniu z 28 maja 2013 r., sygn. akt IV SA/Po 215/13, prawomocny