Osoba, która uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu środowiskowego nie otrzyma pomocy

Uniemożliwienie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego powoduje odmowę przyznania zasiłku uznał WSA w Poznaniu.

Dyrektor miejskiego ośrodka pomocy społecznej (MOPS) odmówił wnioskodawcy udzielenia pomocy finansowej w formie zasiłku stałego. W uzasadnieniu organ wskazał, że dokonanie oceny czy osoba lub rodzina kwalifikuje się do świadczeń z pomocy społecznej dokonuje się, zgodnie z art. 107 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej , przeprowadzając wywiad środowiskowy. Organ wyjaśnił, że do jego przeprowadzenia niezbędna jest współpraca, osoby ubiegającej się o pomoc. Bez tego współdziałania ustalenie sytuacji materialno-bytowej rodziny jest niemożliwe. Organ podkreślił, że po złożeniu wniosku o przyznanie pomocy wnioskodawca został wezwany do umożliwienia przeprowadzenia wywiadu środowiskowego we wskazanym terminie oraz przedstawienia dokumentów potwierdzających sytuację materialną jego rodziny. Pomimo odebrania wezwania wnioskodawca nie był obecny w tym dniu w mieszkaniu, co spowodowało brak możliwości przeprowadzenia wywiadu środowiskowego przez pracowników MOPS. Wnioskodawca został również wezwany do przedłożenia w terminie 7 dni dokumentów potwierdzających jego sytuację materialną i zdrowotną. Jednak pomimo odebrania wezwania wnioskodawca nie złożył wymaganych dokumentów.

WSA rozpatrując skrgę zwrócił uwagę, iż art. 4  ustawy o pomocy społecznej  nakłada na osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej obowiązek współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej. Podstawą odmowy przyznania w niniejszej sprawie wnioskowanej pomocy stanowił m.in. art. 11 ust 2  ustawy o pomocy społecznej , zgodnie z którym brak współdziałania osoby lub rodziny z pracownikiem socjalnym w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowej, odmowa zawarcia kontraktu socjalnego, niedotrzymywanie jego postanowień, nieuzasadniona odmowa podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej przez osobę bezrobotną lub wykonywania prac społecznie użytecznych, o których mowa w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, lub nieuzasadniona odmowa podjęcia leczenia odwykowego w zakładzie lecznictwa odwykowego przez osobę uzależnioną mogą stanowić podstawę do odmowy przyznania świadczenia, uchylenia decyzji o przyznaniu świadczenia lub wstrzymania świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej.

Obowiązek współdziałania wnioskodawców z organami pomocy społecznej zastał wielokrotnie zaakcentowany w ustawie o pomocy społecznej, niemniej przepisy dokładnie nie wskazują sposobu jego realizacji. W związku z tym postawa wnioskodawcy podlega ocenie organu, od której to oceny zależy udzielenie bądź nieudzielanie świadczenia. Egzekucja od wnioskodawcy obowiązku współdziałania jest istotna z uwagi na fakt, że pomoc ta nie może się sprowadzać do prostego rozdawnictwa świadczeń. Zatem bierna bądź roszczeniowa postawa wnioskodawców może spowodować odmowę przyznania świadczenia bądź wstrzymania wypłaty świadczenia. Organy zobligowane są do wszechstronnej analizy i oceny postawy beneficjenta pomocy społecznej pod kątem istnienia woli współdziałania w rozwiązywaniu trudnej sytuacji życiowe, a także pozostałych przesłanek, których wystąpienie pozwala na odmowę przyznania świadczeń. Wobec tego na organach obu instancji spoczywa obowiązek przeanalizowania również w tym aspekcie postępowania osoby domagającej się świadczenia na podstawie  ustawy o pomocy społecznej .

WSA podkreślił, iż w przypadku zgłoszenia wniosku o zasiłek z pomocy społecznej konieczne jest ustalenie sytuacji osoby lub rodziny, która się o niego ubiega. Zgodnie z art. 106 ust. 4  ustawy o pomocy społecznej  decyzję administracyjną o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego. Ma on na celu ustalenie sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osoby lub rodziny. Rodzinny wywiad środowiskowy stanowi swoiste postępowanie dowodowe, a ponieważ sporządzany jest na urzędowym formularzu stanowi jednocześnie protokół w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego . Obowiązek współdziałania osoby z organem pomocowym dotyczy również sporządzenia wywiadu środowiskowego lub aktualizacji i powinien on polegać na udzieleniu organowi niezbędnych informacji, wskazywaniu i precyzowaniu zgłaszanych potrzeb.

Z brzmienia przepisu art. 37  ustawy o pomocy społecznej  oraz z faktu, że postawa wnioskodawcy podlega ocenie organu wynika, że decyzja o przyznaniu bądź odmowie przyznania świadczenia ma charakter decyzji uznaniowej. Organ wydający decyzję uznaniową nie jest związany normą prawa materialnego, z tym że argumentacja organu, co do udzielenia bądź nie udzielenia pomocy musi odpowiadać zasadzie wyrażonej w art. 7  Kodeksu postępowania administracyjnego . W myśl tego przepisu w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności i podejmują wszelkie działania niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Stanowisko organu orzekającego w tym zakresie powinno znaleźć wyraz w uzasadnieniu decyzji administracyjnej. Zdaniem WSA powyższym obowiązkom organy obu instancji w rozpatrywanej sprawie uczyniły zadość. Organy obu instancji precyzyjnie przedstawiły w swoich decyzjach, powołując konkretne okoliczności, że skarżący postępowaniem swoim uchybił obowiązkowi współpracy.

Wyrok WSA w Poznaniu z 25 października 2012 r., sygn. akt IV SA/Po 500/12, nieprawomocny

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm.)
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)