Projekt ustawy Prawo o zgromadzeniach kompleksowo reguluje zasady i tryb organizowania oraz odbywania zgromadzeń, ze szczególnym uwzględnieniem standardów konstytucyjnych, a także międzynarodowych, w tym praw gwarantowanych przez Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

W nowych przepisach chodzi o stworzenie warunków do organizowania i odbywania zgromadzeń, które z jednej strony pozwolą na pełne korzystanie przez obywateli i inne podmioty z konstytucyjnej wolności organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestnictwa w nich, z drugiej zaś zagwarantują ich uczestnikom oraz osobom postronnym bezpieczeństwo i ochronę zdrowia, a także zapewnią ochronę porządku publicznego oraz wolności i praw innych osób.
Projekt ustawy stanowi realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 18 września 2014 r. oraz wytycznych wskazanych przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 3 maja 2007 r. w sprawie Bączkowski i inni przeciwko Polsce (skarga nr 1543/06).

Potrzeba nowej regulacji wynika też z analiz ministerstwa i sygnałów od organizacji społecznych oraz rzecznika praw obywatelskich. Nowa regulacja jest również konieczna ze względu na brak rozwiązań m.in. dotyczących odformalizowania sposobu składania zawiadomień o zamiarze odbycia niektórych zgromadzeń czy też gwarantujących drogę sądową rozpatrywania odwołań od decyzji w sprawie zakazu zgromadzeń. Chodzi też o wadliwość już istniejących rozwiązań np. definicji zgromadzenia, krzyżowania się zgromadzeń, nieskutecznej procedury odwoławczej.

Biorąc pod uwagę wyrok TK, w projekcie ustawy zawarto rozwiązania odnoszące się do zgromadzeń podlegających uprzedniej notyfikacji (zawiadomieniu), jak i zwolnionych z tego obowiązku.

O zgromadzeniu trzeba powiadomić wcześniej

Zgodnie z projektem ustawy, organizatorzy zgromadzenia obowiązani są je notyfikować w taki sposób, aby wiadomość o nim dotarła do organu gminy nie później niż na 6 dni i nie wcześniej niż na 30 dni przed planowaną datą zgromadzenia. Określenie minimalnego 6-dniowego terminu (obecnie 3 dni) na zawiadomienie organu gminy jest optymalne, przy uwzględnieniu możliwości wystąpienia tzw. zgromadzeń krzyżujących się. Termin ten pozwoli również na rozpatrzenie odwołania od decyzji o zakazie zgromadzenia przed planowaną datą zgromadzenia, jak również da możliwość przeprowadzenia przez organ gminy – dobrowolnie – rozprawy administracyjnej.
 

Nowa procedura odwoławcza

Zaproponowano też odmienną od dotychczasowej procedurę odwoławczą od decyzji o zakazie zgromadzenia. W tym celu, podobnie jak w sprawach rozpatrywanych w tzw. trybie wyborczym, przewidziano przyznanie organizatorowi prawa do wniesienia odwołania od decyzji organu gminy o zakazie zgromadzenia do sądu powszechnego (sądu okręgowego). Sąd rozpatrywałby to odwołanie w postępowaniu nieprocesowym niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 24 godzin od jego wniesienia. Od postanowienia sądu okręgowego przysługiwałoby zażalenie do sądu apelacyjnego, który rozpatrywałby je w ciągu 24 godzin. Postanowienie sądu apelacyjnego kończyłoby drogę sądową, ponieważ projekt zakłada, że skarga kasacyjna nie przysługuje. Natomiast samo postanowienie sądu apelacyjnego będzie podlegało natychmiastowemu wykonaniu.


Organizator odpowiada za pokojowy przebieg zgromadzenia

Przyjęto, że podmiotem odpowiedzialnym za pokojowy przebieg zgromadzenia będzie organizator zgromadzenia oraz jego przewodniczący. Jeżeli uczestnicy zgromadzenia nie podporządkują się poleceniom przewodniczącego lub gdy zgromadzenie będzie naruszało przepisy ustawy albo przepisy karne – podmiot ten powinien zgromadzenie rozwiązać. Gdy przewodniczący nie rozwiąże zgromadzenia – mimo uprzedzenia przez przedstawiciela organu gminy o takiej konieczności – wówczas zgromadzenie będzie mogło być rozwiązane właśnie przez przedstawiciela organu gminy.
 

Gminny przedstawiciel w zgromadzeniu

Zgodnie z projektem ustawy, organ gminy będzie mógł wyznaczyć do udziału w zgromadzeniu swojego przedstawiciela. Jeśli jednak liczba uczestników ma być większa niż 500 lub będzie istniało niebezpieczeństwo naruszenia porządku publicznego w trakcie trwania zgromadzenia – wyznaczenie przedstawiciela będzie obowiązkowe.

Uproszczony tryb zgłoszenia zgromadzenia

Uwzględniając postulaty strony społecznej, projekt ustawy przewiduje uproszczoną formę notyfikacji zgromadzenia, w której został skrócony do co najmniej 2 dni termin na dokonanie takiej notyfikacji. Zgromadzenie, aby mogło zostać zgłoszone w trybie uproszczonym, nie może powodować utrudnień w ruchu drogowym.
 

Nowa definicja zgromadzenia

Projekt na nowo definiuje zgromadzenie. Będzie to zgrupowanie osób na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób w określonym miejscu w celu odbycia wspólnych obrad lub wspólnego wyrażenia stanowiska w sprawach publicznych. Definicja ta nie ogranicza wolności zgromadzeń z uwagi na liczbę jego uczestników (dotychczas było to co najmniej 15 osób).

Zgromadzenie spontaniczne

Realizując wyrok TK, wprowadzono też do polskiego prawa definicję zgromadzenia spontanicznego. Będzie to zgromadzenie, które odbywa się w związku z zaistniałym nagłym i niemożliwym do wcześniejszego przewidzenia wydarzeniem związanym ze sferą publiczną, którego odbycie w innym terminie byłoby niecelowe lub mało istotne z punktu widzenia debaty publicznej. Zgromadzenia takie (będące reakcją na bieżące wydarzenie) nie byłyby objęte obowiązkiem uprzedniego złożenia zawiadomienia o zamiarze ich odbycia. W projekcie ustawy wymieniono przesłanki, które prowadziłyby do rozwiązania zgromadzenia spontanicznego przez policję. Chodzi np. o sytuację, kiedy przebieg zgromadzenia zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach oraz powoduje poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa lub porządku publicznego, a także ruchu drogowego na drogach publicznych.


Zgromadzenia bez formalności

Ponadto, przejęto rozwiązanie obowiązujące w aktualnej ustawie, zgodnie z którym rada gminy może wyznaczyć miejsca, w których będzie możliwe odbycie zgromadzenia bez jakichkolwiek obowiązków informacyjnych i w każdym czasie. Uczestnicy zgromadzenia zorganizowanego w takim miejscu będą jednak musieli liczyć się z tym, że policja nie będzie czuwała nad niezakłóconym przebiegiem tego zgromadzenia od początku, lecz dopiero od momentu uzyskania zawiadomienia o zaistniałym w jego trakcie zagrożeniu.

Przewidziano także katalog sposobów zawiadamiania przez organizatora zgromadzenia o zamiarze jego zorganizowania. Określono zasady pierwszeństwa wniesienia zawiadomienia o zamiarze zorganizowania zgromadzenia. Chodzi przede wszystkim o zapewnienie ochrony i bezpieczeństwa uczestnikom zgromadzenia oraz jego pokojowego przebiegu. Właściwe organy władzy publicznej powinny mieć zagwarantowany ułatwiony kontakt z organizatorem.
Zaproponowano nowe, niewystępujące w obowiązującej ustawie, rozwiązania w zakresie uproszczonego elektronicznego obiegu dokumentów w relacji obywatel – organ administracji publicznej.

Ustawa ma wejść w życie po 14 dniach od daty ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Przestanie obowiązywać ustawa z 5 lipca 1990 r., która była wielokrotnie nowelizowana.

(premier.gov.pl)

Sprawdź książkę pt. Prawo o zgromadzeniach w internetowej księgarni Profinfo.pl>>>