Organizacja instytucjonalna świadczeń pomocy społecznej w samorządach terytorialnych (cz. 2)

Ważnymi instytucjami świadczącymi pomoc społeczną w jednostkach samorządu terytorialnego są organizacje pozarządowe. Zmiany systemowe w Polsce zostały oparte na założeniu, że skuteczność działań pomocy społecznej można osiągnąć w rezultacie połączenia aktywności administracji publicznej i podmiotw niepublicznych. Szybki rozwj zadań administracji publicznej powoduje, że nie jest ona sama w stanie ich wykonać. W społeczeństwie obywatelskim powstają więc organizacje zajmujące się ludźmi i ich potrzebami, rżniące się od tych, ktrych działania wiążą się ze sprawowaniem władzy lub działalnością komercyjną.

Jednym z zasadniczych elementów społeczeństwa obywatelskiego, wyrazem jego idei są różne niepubliczne podmioty zajmujące się bezpośrednio udzielaniem pomocy osobom potrzebującym. Pełnią one istotną rolę we wspieraniu wykonywania zadań z zakresu pomocy społecznej. Zgodnie z przyjętą w ustawie o pomocy społecznej koncepcją systemu pomocy społecznej, organizacje społeczne mogą wspierać działania administracji publicznej. Toteż w przypadku rozwiązywania problemów społecznych należy uwzględnić możliwości organizacji pozarządowych. Według kryterium podstaw prawnych, najważniejszą rolę spełniają organizacje występujące najczęściej w formie prawnej fundacji(Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, t.j. Dz. U. z 1991 r. nr 46, poz. 203.) lub stowarzyszenia(Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach, t.j. Dz. U. z 2001 r. nr 79, poz. 855) oraz kościoły i związki wyznaniowe.

Działają one na rzecz różnych grup potrzebujących wsparcia. Rola ich zależy w znacznym stopniu od przyjętych regulacji prawnych, a nadto od stosunku elit politycznych do tych organizacji. Ustawa o pomocy społecznej uznaje znaczenie współdziałania organów administracji publicznej z innymi organizacjami. W ustawie przyjęto, że podmioty pomocy społecznej mogą zlecać wykonanie zadań w drodze umowy i udzielać dotacji na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zleconego zadania różnym formom zorganizowania, ruchom i inicjatywom społecznym. Organy administracji rządowej i samorządowej współpracują z podmiotami niepublicznymi na zasadzie partnerstwa, pomocniczości, profesjonalizmu, równego dostępu, jawności zakresu pomocy społecznej, efektywności ekonomicznej i jakości z :
- organizacjami pozarządowymi i prowadzącymi działalność w zakresie pomocy społecznej;
- osobami prawnymi i jednostkami organizacyjnymi działającymi na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej(Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP, Dz. U. nr 29, poz. 154), stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych, oraz o gwarancji wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele obejmują prowadzenie działalności w zakresie pomocy społecznej.

Wymienione podmioty mogą też z własnej inicjatywy występować z ofertą wykonania zadań z dziedziny pomocy społecznej. Jednakże, organizacje te nie mogą zajmować się kwestiami dotyczącymi: ustalania uprawnień do świadczeń; opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne; wypłaty świadczeń pieniężnych.

Zadaniami z zakresu pomocy społecznej nie mogą zajmować się: partie polityczne, związki zawodowe, organizacje pracodawców, organizacje samorządów zawodowych, ani też fundacje utworzone przez partie polityczne.

Wyrazem dążeń do opracowania konstytucyjnej zasady pomocniczości we współpracy z organizacjami pozarządowymi jest przyjęta w dniu 24 kwietnia 2003 r. ustawa dotycząca działalności pożytku publicznego i wolontariatu(Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, Dz. U. nr 96, poz. 873.). Ustawa ta reguluje m.in. zasady prowadzenia działalności pożytku publicznego przez organizacje pozarządowe i korzystania z tej działalności przez organy administracji publicznej w celu wykonywania zadań publicznych.

W ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym(Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym, Dz. U. nr 122, poz. 1143 z późn. zm.)], która określiła zasady działania w stosunku do osób, które podlegają wykluczeniu społecznemu ze względu na swoją sytuację życiową i nie są w stanie same zaspokoić podstawowych potrzeb życiowych, znajdując się w ubóstwie i marginalizacji lub w ograniczonym zakresie uczestniczą w życiu społecznym i rodzinnym, przewidziano tworzenie przez organizacje pożytku publicznego centrów integracji społecznej, których celem jest w szczególności:
- kształcenie umiejętności pozwalających na pełnienie ról społecznych przez osoby;
- nabycie umiejętności zawodowych;
- nauka planowanego życia i zaspokajania potrzeb własnym staraniem.

Instytucje pomocy społecznej współdziałają w Polsce m.in. z:
- Polskim Czerwonym Krzyżem;
- organizacją charytatywną „Caritas” oraz Towarzystwem im. Brata Alberta;
- Polskim Komitetem Pomocy Społecznej oraz Towarzystwem Przyjaciół Dzieci;
- Polskim Związkiem Emerytów i Rencistów;
- Stowarzyszeniem na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym;
- Związkiem Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych;
- Związkiem Harcerstwa Polskiego, Polskim Związkiem Niewidomych itd.

Możliwość powierzania wykonywania zadań z zakresu pomocy społecznej innym podmiotom oznacza krok w stronę stworzenia swoistego rynku usług socjalnych, na którym podmioty będą konkurować ze sobą szybkością, terminowością i jakością usług.

Zlecanie zadania z zakresu pomocy społecznej następuje po przeprowadzeniu konkursu ofert, zgodnie z przyjętymi zasadami współpracy. Oferent (gmina, powiat, województwo) ocenia takie kwestie, jak np. celowość zlecenia zadania, stopień, w jakim zadanie odpowiada priorytetom w zakresie pomocy społecznej, dostępność środków, korzyści z realizacji zadań, itp. Jeżeli ocena wymienionych elementów jest pozytywna, wówczas organ uprawniony ogłasza konkurs, wskazując termin składania wniosków i inne niezbędne informacje (np. rodzaj zadania, wysokość dotacji itp.). Ogłoszenie o otwartym konkursie ofert ma charakter publiczny, co oznacza, że powinno ono być rozpowszechnione w sposób zapewniający uzyskanie informacji potencjalnym kontrahentom.


Pisaliśmy o tym również:
Organizacja instytucjonalna świadczeń pomocy społecznej w samorządach terytorialnych (cz. 1)