Artykuł pochodzi z programu LEX dla Samorządu Terytorialnego. 

Zgodnie z art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1318) każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może – po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia – zaskarżyć uchwałę lub zarządzenie do sądu administracyjnego. Istotną kwestią jest – zwłaszcza obecnie, gdy zadania publiczne gminy są często realizowane przez organy jednostek pomocniczych gminy lub organy związków międzygminnych – ustalenie zakresu desygnatów pojęcia „organ gminy”, którego użyto w przytoczonym przepisie.


W powszechnym rozumieniu „organy gminy” to: „organ stanowiąco-kontrolny” (a więc rada gminy) oraz „organ wykonawczy” (którym jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta). Taka wykładnia wskazanego terminu nie jest jednak w pełni prawidłowa. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego posługiwanie się regułami wykładni literalnej nie znajduje współcześnie uzasadnienia, gdyż zadania gminy są coraz częściej zlecane innym podmiotom prawa, są one realizowane m.in. przez organy jednostek pomocniczych gminy (dzielnicy, osiedla, sołectwa) oraz organy związków międzygminnych. Jak stwierdza NSA: „utworzenie dzielnic w gminie jest związane z przekazaniem dzielnicom określonych zadań i kompetencji należących do właściwości gmin, wobec czego do organów dzielnicy ma zastosowanie art. 101 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 1996 r. Nr 13, poz. 74 ze zm.)” (wyrok z dnia 6 listopada 2000 r., sygn. OSA 2/00, LEX nr 47646). Tym samym NSA wskazał, że wykładnia wskazanego terminu wymaga odwołania się do reguł celowościowych.


NSA uznał, że – dokonując rekonstrukcji zakresu terminu „organ gminy” - należy mieć na uwadze istotę samej skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego, o której mowa w art. 101 u.s.g. Przepis ten został zamieszczony w rozdziale 10 u.s.g.: „Nadzór nad działalnością gminną”. Oznacza to, że: „skarga została zakwalifikowana jako jeden ze środków nadzoru nad działalnością gminną, sprawowanego przez poszczególne podmioty, których interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone działalnością organów samorządu”. Ze względu na szeroki zakres zadań gminy jej działalność przejawia się w różnych formach i jest realizowana przez różne podmioty. Działalność ta, zgodnie z zasadą praworządności, zawsze powinna być zgodna z przepisami prawa. Odnosi się to zarówno do działalności gminy jako całości, jak i do podmiotów wykonujących jej zadania. Oceny legalności działalności gminy nie można więc ograniczać jedynie do organu stanowiąco-kontrolnego i wykonawczego, gdyż poza zakresem nadzoru pozostawałyby inne podmioty realizujące jej zadania.



Zdaniem NSA: „W tym kontekście należy rozpatrywać prawo zaskarżenia do sądu administracyjnego uchwały rady dzielnicy. Dzielnice jako jednostki pomocnicze gminy prowadzą w konkretnym zakresie działalność gminy.

Według zasad ogólnych wyrażonych w art. 5 oraz art. 35 i art. 37 ustawy o samorządzie gminnym dzielnice mają swoje organy uchwałodawcze i wykonawcze oraz określony zakres działania. Utworzenie dzielnicy oznacza prowadzenie przez nią i jej organy działalności gminy także w zakresie administracji publicznej. Skoro zaś dzielnica może prowadzić taką działalność, a więc w istocie rzeczy prowadzi działalność jak gmina i jej organy, należy przyjąć, że przepis art. 101 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, jakkolwiek używa określenia „organ gminy”, odnosi się także do organu dzielnicy”.

Artykuł pochodzi z programu LEX dla Samorządu Terytorialnego.