Czy należy wypłacić odprawę emerytalną pracownikowi, dla którego nasza jednostka jest dodatkowym zatrudnieniem?
Jesteśmy samorządową jednostką budżetową i zatrudniamy lekarza, który pobiera rentę.

Świadczenie powyższe otrzymuje z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i pracuje w służbie więziennej. W lutym 2011 r. złożył wniosek o emeryturę z ZUS. W aktach osobowych pracownika brak informacji, czy otrzymał odprawę rentową.

Czy należy temu pracownikowi wypłacić odprawę emerytalną, w przypadku przejścia na emeryturę?

Odpowiedź

Pracownikom samorządowym przysługuje jednorazowa odprawa w związku z przejściem na emeryturę, niezależnie od tego, czy jednocześnie pozostawali w innym stosunku pracy lub w stosunku służbowym. Wypłata odprawy jest uzależniona od "przejścia na emeryturę".

Zgodnie z art. 38 ust. 3 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn.: Dz. U. Nr 223, poz. 1458 z późn. zm.) w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy pracownikom samorządowym przysługuje jednorazowa odprawa w określonej w przepisach wysokości. W stosunku do analogicznego przepisu art. 21 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 21, poz. 124 z późn. zm.) w związku z art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 214 z późn. zm.) Sąd Najwyższy przyjął (wyrok z 9 stycznia 2001 r., I PKN 172/00), że przepisy te są szczególnymi w rozumieniu art. 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. Do pracowników samorządowych nie ma zatem zastosowania art. 921 k.p. w takim zakresie, w jakim ich prawo do odprawy emerytalnej normuje przepis ustawy o pracownikach samorządowych. Przejściem na emeryturę jest zamiana statusu pracownika lub pracownika - emeryta (w opisanej w pytaniu sytuacji – rencisty) na status wyłącznie emeryta. SN uznał także, że przepisy nie wskazują pracodawcy zobowiązanego do wypłaty odprawy w sytuacji kilkakrotnego przechodzenia na emeryturę (a zatem także rentę – jak w sytuacji opisanej w pytaniu) u różnych pracodawców. Należy zatem rozumieć, że wybór dłużnika należy w takich razach do pracownika. Prawo do odprawy nie jest wszak związane z okresem pracy u określonego pracodawcy (choć może to mieć znaczenie dla wysokości odprawy), a tylko z przejściem pracownika u niego na emeryturę. Odnosząc te uwagi SN do sytuacji opisanej w pytaniu należy przede wszystkim rozstrzygnąć czy mamy do czynienia z "przejściem pracownika na emeryturę", a więc czy uzyska on status "wyłącznie emeryta" – zaprzestanie pracy w służbie więziennej. Wydaje się, że od tej informacji należy uzależnić wypłatę odprawy.

W treści pytania nie podano, kiedy lekarz zaczął pobierać rentę. Nie można jednak wykluczyć, że nabył prawo do odprawy na podstawie ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. Nr 79, poz. 523 z późn. zm.) , jeżeli w związku ustaleniem niezdolności do pracy doszło do zwolnienia ze służby, ale w związku z określeniem przesłanek wypłaty odprawy nie wydaje się to prawdopodobne. Sporne może być określenie, czy ewentualne odprawa z tytułu zwolnienia ze służby, jeżeli pozostawała w związku z nabyciem prawa do renty, miałaby być uznana za odprawę wykluczającą możliwość nabycia prawa do odprawy emerytalnej jako "jednorazowego" świadczenia przysługującego pracownikom samorządowym. Odnosząc powyższe uwagi z wyroku z dnia 9 stycznia 2001 r. do sytuacji opisanej w pytaniu i w ślad za uchwałą SN z dnia 18 marca 2010 r., II PZP 1/10, w której SN uznał, że uzyskanie w przeszłości odprawy z tytułu przejścia na rentę wyklucza nabycie (na podstawie kodeksu pracy) przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub odprawy uzupełniającej wydaje się, że należy przyjąć, że przy ocenie, czy odprawa jest "jednorazowa", czy nie należy uwzględnić wszelkie inne stosunki prawne, z których taka odprawa mogła być wypłacona, także stosunki służbowe. A zatem, żeby prawidłowo zastosować przepisy o odprawie emerytalnej dla pracowników samorządowych należy od pracownika uzyskać oświadczenie, czy taką odprawę wcześniej pobrał. Jeżeli nie – należy pracownikowi wypłacić odprawę, spełnia bowiem do niej warunki, niezależnie od tego, że jednocześnie pozostaje w służbie więziennej.

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.)
Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz. U. Nr 79, poz. 523 z późn. zm.)