Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym , jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą wartość nieruchomości wzrosła, a właściciel lub użytkownik wieczysty zbywa tę nieruchomość, wójt (burmistrz, prezydent miasta) pobiera jednorazową opłatę ustaloną w tym planie, określoną w stosunku procentowym do wzrostu wartości nieruchomości. Wysokość opłaty nie może być wyższa niż 30 % wzrostu wartości nieruchomości (art. 36 ust. 4 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ). Jest to tak zwana „renta planistyczna”. Jej wysokość ustalana jest na dzień jej sprzedaży, w drodze decyzji wójta (burmistrza, prezydent miasta).

Zgodnie z art. 58 ust. 2 oraz art. 63 ust. 3 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym , jeżeli decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzja o warunkach zabudowy wywołuje skutki, o których mowa w art. 36, przepisy art. 36 oraz art. 37 stosuje się odpowiednio. Oznacza to, że nie tylko akt prawa miejscowego, czyli miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, ale także decyzja administracyjna, może wywoływać skutki w postaci wzrostu wartości nieruchomości i obowiązek uiszczenia renty planistycznej.

Stawki procentowe renty planistycznej w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego określa obowiązkowo rada gminy (art. 15 ust. 2 pkt 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ), natomiast nie ma odpowiednika tego przepisu odnoszącego się do decyzji organu wykonawczego. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nakazuje jedynie odpowiednie stosowanie art. 36 i 37. W praktyce powstał problem, czy rada gminy może w drodze uchwały określić stawki procentowe opłaty z tytułu wzrostu wartości nieruchomości dla decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Wiele rad gmin takie uchwały wydało, zostały one nawet opublikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych. Dla przykładu można tu podać:
- uchwała Rady Gminy Radzanowo z 27.11.2008 r. Dz.Urz.Woj.Mazow. Nr 213, poz. 8913,
- uchwała Rady Gminy Sierpc z 27.01.2006 r. Dz.Urz.Woj.Mazow. Nr 46, poz. 1466,
- uchwała Rady Gminy Słupsk z 27.03.2007 r. Dz.Urz.Woj.Pomor. Nr 105, poz. 1699,
- uchwała Rady Gminy Pierzchnica z 15.10.2007 r. Dz.Urz.Woj.Święt. z 2008 r. Nr 10, poz. 152,
- uchwała Rady Gminy Przybiernów z 28.11.2007 r. Dz.Urz.Woj.Zacho. Nr 125, poz. 2517.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 6 marca 2008 r., sygn. akt II OSK 1887/07, uznał, iż Rada gminy nie jest - wobec braku szczególnej podstawy prawnej - uprawniona, w sytuacji gdy brak miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, do ustalania wysokości stawek procentowych opłaty od wzrostu wartości nieruchomości w związku z wydaniem decyzji o warunkach zabudowy (LEX nr 464945). Tym samym przyznał rację wojewodzie, który stwierdził nieważność uchwały rady gminy w przedmiocie ustalenia stawki procentowej opłaty planistycznej.

Z kolei w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 24 maja 2006 r., sygn. akt II SA/Rz 763/05, sąd podkreślił, że w sytuacji braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego kompetencji do uchwalenia stawek procentowych służących naliczeniu opłat planistycznych rada gminy nie może realizować, bowiem takiego upoważnienia dla niej na gruncie przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie można znaleźć (NZS 2006/6/111). W uzasadnieniu wyroku czytamy, że plan miejscowy (będący aktem prawa miejscowego) jest aktem, w którym rada gminy musi obowiązkowo określić stawki procentowe opłaty planistycznej. Jeśli więc rada gminy chce korzystać z tych kompetencji, wynikających wprost z ustawy, to jest to możliwe tylko wówczas, gdy uchwala plan miejscowy.

Wydanie przez organ gminy aktu prawnego bez podstawy prawnej jest istotnym naruszeniem prawa. Konsekwencją przyjęcia takiego stanowiska jest, zgodnie z art. 91 ust. 1 ustawy o samorządzie terytorialnym, konieczność uznania uchwały rady gminy określającej wysokość stawek procentowych renty planistycznej dla decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu za nieważną, co powinien stwierdzić wojewoda w drodze rozstrzygnięcia nadzorczego.


Przydatne materiały:

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 ze zm.)