Nakładem wydawnictwa Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. w roku 2008 ukazało się drugie wydanie pracy M. Górskiego pt. Odpowiedzialność administracyjna w ochronie środowiska, której pierwsze wydanie zostało opublikowane na zlecenie Polskiego Zrzeszenia Inżynierów i Techników Sanitarnych Oddział Wielkopolski w Poznaniu w 2007 r. Publikacja ta składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym z nich zostały omówione „Ogólne założenia systemu odpowiedzialności prawnej w ochronie środowiska”, w drugim - „Administracyjnooprawna odpowiedzialność za szkody w środowisku”, w trzecim - „Inne instrumenty odpowiedzialności administracyjnoprawnej”, w czwartym zostały natomiast zaprezentowane „Główne akty prawne powoływane w opracowaniu”. Jak wynika już z tego zestawienia, praca ta ma w swoim założeniu umożliwić czytelnikowi zapoznanie się zarówno z teoretycznymi rozważaniami poświęconymi problematyce odpowiedzialności administracyjnej, jak i przepisami prawa, na których podstawie zostały one zaprezentowane.
Podstawowym problemem współczesnego polskiego prawa ochrony środowiska jest bardzo duże rozproszenie źródeł prawa, a co za tym idzie - trudności z ustaleniem wzajemnych relacji pomiędzy poszczególnymi aktami prawnymi, w wielu przypadkach normującymi zagadnienia o zbliżonym zakresie przedmiotowym (K. Gruszecki, Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2008, s. 13). Dlatego też olbrzymią zaletą omawianego opracowania jest całościowe przedstawienie instrumentów odpowiedzialności prawnej służących właściwej ochronie środowiska, poczynając od odpowiedzialności cywilnej, poprzez karną, a kończąc na administracyjnej. Dzięki temu każdy czytelnik powinien zrozumieć, że reżimy te nie mają charakteru konkurencyjnego, ale mają się wzajemnie uzupełniać, doprowadzając do tego, że środowisko będzie chronione w sposób kompleksowy, a przede wszystkim skuteczny. Taki sposób prezentacji zagadnień związanych z odpowiedzialnością prawną za naruszenie wymagań w zakresie ochrony środowiska pozwala również w sposób naturalny zwrócić uwagę na to, że źródeł jej należy poszukiwać zarówno w Kodeksie cywilnym, Kodeksie karnym, Prawie ochrony środowiska, jak i w ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 75, poz. 493).
Następstwem takiego kompleksowego podejścia do problematyki odpowiedzialności za szkody w środowisku jest szerokie omówienie w rozdziale II tego opracowania zagadnień związanych z pojęciem szkody w środowisku, podmiotów korzystających ze środowiska, właściwości organów w sprawach związanych z odpowiedzialnością administracyjną za naruszenie wymagań w zakresie ochrony środowiska i obowiązków, jakie mogą być nakładane w przypadku ich naruszenia. W tej części opracowania autor w głównej mierze koncentruje się na omówieniu instrumentów wynikających z ustawy o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie. Taki układ pozwala zwrócić uwagę na to, że mimo iż bezpośrednio odpowiedzialnymi za realizację zadań z tego zakresu w dacie pisania omawianego opracowania byli wojewodowie, to jednak również organy samorządu terytorialnego, które otrzymują informacje o występujących zagrożeniach, nie mogą przyjmować biernej postawy i powinny współpracować w procesie przywracania środowiska do stanu właściwego.
Z punktu widzenia teoretycznego i praktycznego najbardziej wartościowy wydaje się jednak rozdział III, w którym autor dokonał usystematyzowania instrumentów odpowiedzialności administracyjnej wynikających z innych aktów prawnych niż ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie w trzy podstawowe grupy, to jest sankcyjne decyzje zobowiązujące, sankcyjne decyzje wstrzymujące oraz administracyjne sankcje finansowe, za naruszenie zasad korzystania z zasobów środowiska. Taki podział środków prawnych odpowiedzialności administracyjnej pozwala na ich kompleksowe omówienie z uwzględnieniem podziału na te, które muszą być zastosowane obligatoryjnie, w sytuacji stwierdzenia naruszeń w zakresie korzystania ze środowiska, oraz te mogące znajdować zastosowanie fakultatywnie w zależności od oceny dokonanej przez organ administracji prowadzący postępowanie.
Dopełnieniem całości jest zamieszczenie w rozdziale IV tego opracowania podstawowych aktów prawnych (lub ich fragmentów) istotnych z punktu widzenia odpowiedzialności administracyjnej za naruszenie wymagań w zakresie korzystania ze środowiska. Takie rozwiązanie w stabilnym systemie prawnym umożliwia posługiwanie się instrumentami odpowiedzialności administracyjnej bez konieczności bezpośredniego sięgania do aktów prawnych. Niestety, polskie prawo ochrony środowiska jest niezwykle dynamiczne i ulega częstym zmianom, zmuszając do podchodzenia z ostrożnością do treści przepisów zamieszczonych w omawianym opracowaniu, gdyż po opublikowaniu recenzowanego opracowania uległy one pewnej zmianie.
Podsumowując zatem powyższe uwagi, należy stwierdzić, że recenzowane opracowanie ma bardzo wysoki walor zarówno z punktu widzenia teorii, jak i praktyki stosowania instrumentów odpowiedzialności w zakresie ochrony środowiska. Teoretyczny walor tej pracy jest trudny do przecenienia z punktu widzenia usystematyzowania środków prawnych wykorzystywanych w procesie ochrony środowiska. Natomiast praktyczna wartość tej pracy polega na zwróceniu uwagi na to, w jaki sposób powinny być one stosowane. Dlatego też z dużym zadowoleniem należy przyjąć fakt, że drugiego wydania omawianego opracowania podjęło się Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., gdyż gwarantuje to możliwość szerszego dotarcia do potencjalnych jego adresatów, niż to miało miejsce w przypadku pierwszego wydania. Jest to o tyle istotne, że praca ta może być zarekomendowana osobom zajmującym się ochroną środowiska zarówno z teoretycznego, jak i praktycznego punktu widzenia. Szczególnie przydatna może się ona okazać dla pracowników administracji, z uwagi na kompleksowe przedstawienie instrumentów odpowiedzialności w zakresie ochrony środowiska pozwalające na szybkie ustalenie, kto i w jakim zakresie powinien podjąć działania zapewniające właściwą ochronę środowiska.
Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2009 r. Nr 151, poz. 150 ze zm.)