Kiedy szpital powinien zaprzestać amortyzację: od października czy z chwilą zapłaty ostatniej rat?

Odpowiedź

Jeśli jednostka sprzedała środek trwały we wrześniu, to ostatnim miesiącem dokonania odpisu amortyzacyjnego od tego składnika majątku będzie wrzesień. Odpisów amortyzacyjnych od środka trwałego dokonuje się nie wcześniej niż po przyjęciu go do używania. Zakończenie odpisów następuje nie później niż z chwilą zrównania ich wartości z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru.
Uzasadnienie

Przede wszystkim należy przypomnieć definicję środka trwałego zawartą w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 z późn. zm.) - dalej u.o.r. - i w ustawie z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.p. Art. 3 ust. pkt 12 i 15 u.o.r. określa, że przez środki trwałe rozumie się kontrolowane przez jednostkę rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki.

Z kolei art. 16a ust. 1 u.p.d.o.p. stanowi, że amortyzacji podlegają, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania składniki majątku o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. Obie definicje zawierają istotne zastrzeżenie, a mianowicie środek trwały musi być wykorzystywany na potrzeby prowadzonej działalności. Jeśli np. jednostka posiada środek trwały spełniający wszystkie warunki za wyjątkiem wykorzystywania go dla potrzeb prowadzonej działalności wówczas nie może ona dokonywać od takiego składnika majątku odpisów amortyzacyjnych. Zatem, jeśli jednostka dokonała sprzedaży i wydała kontrahentowi tomograf komputerowy to nie wykorzystuje go już w swojej działalności, ponieważ go już nie posiada.@page_break@

Przepisy przywołanych ustaw precyzyjnie określają również termin zakończenia dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Według art. 32 ust. 1 u.o.r. odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środka trwałego dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji. Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, a jej zakończenie - nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka trwałego. A art. 16h ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.p. stanowi, że odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek lub wartość wprowadzono do ewidencji do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową lub w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór.

Uwagi

W obu ustawach terminem zakończenia odpisów amortyzacyjnych jest m.in. sprzedaż środka trwałego. Sprzedaż składnika majątku np. tomografu, wcale nie musi być tożsama z przeniesieniem prawa własności do tego urządzenia. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) zastrzega w art. 155 § 1, że umowa sprzedaży, zamiany, darowizny przekazania nieruchomosci lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły - co w przypadku opisanym w pytaniu rodzi skutki dla obu stron. Mianowicie sprzedający dokonał sprzedaży, ale z zastrzeżeniem, że własność rzeczy przejdzie na nabywcę po uregulowaniu całej należności za sprzedane urządzenie. Sprzedający może dokonywać odpisów amortyzacyjnych tylko do momentu sprzedaży, a więc do końca tego miesiąca, w którym nastąpiła sprzedaż - w tym przypadku jest to wrzesień. Natomiast kupujący będzie mógł amortyzować nabyte urządzenie dopiero od momentu uzyskania własności rzeczy, czyli od momentu całkowitej zapłaty za zakupione urządzenie, gdyż własność jest jednym z koniecznych warunków wymienionych w ustawowych, przywołanych powyżej, definicjach środka trwałego.