Odmowa podjęcia uchwały o przeprowadzeniu referendum nie ma charakteru uznaniowego

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może odmówić podjęcia uchwały o przeprowadzeniu referendum, jeżeli nie dopatrzy się wad wymienionych w ustawie o referendum lokalnym. Nie wchodzi tu zatem w rachubę działanie organu według uznania albo stosowanie innych jeszcze kryteriów oceny wniosku, np. celowości przeprowadzenia referendum uznał WSA w Lublinie.

Rada gminy odrzuciła wniosek grupy mieszkańców o przeprowadzenie referendum w sprawie podziału gminy. Skargę do WSA na uchwałę rady gminy złożył inicjator referendum. W uzasadnieniu wskazał, że wniosek odpowiadał wymogom ustawowym, a nadto nie prowadził do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem. Z tych względów organ stanowiący gminy, obowiązany był podjąć uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum, zgodnie z art. 17 ust. 1  ustawy o referendum lokalnym .

WSA przypomniał, iż sposób ujęcia w art. 17 ust. 1  ustawy o referendum lokalnym  przesłanek umożliwiających podjęcie uchwały o przeprowadzeniu referendum wskazuje, że wniosek ten musi spełniać nie tylko wymogi ustawy, ale nie może również prowadzić do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem. Takie określenie kryteriów oceny wniosku oznacza, że ustalenie istnienia tylko jednej z dwóch wad wniosku daje dostateczną podstawę do jego odrzucenia.

Pojęcia "spełnia wymogi ustawy" i "nie prowadzi do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem" nie zostały zdefiniowane. Przyjmuje się, że niespełnienie przez wniosek wymagań ustawy to niezgodność wniosku z ustawą o referendum lokalnym, a także z innymi ustawami, do których ta ustawa odsyła, a więc przykładowo z ustawami o samorządzie gminnym, samorządzie powiatowym, samorządzie województwa. Ocena zgodności wniosku z ustawą obejmuje spełnienie wymogów formalnych przez wnioskodawców, zachowanie procedury w postępowaniu poprzedzającym złożenie wniosku. Kontrola wniosku mieszkańców o przeprowadzenie referendum może również dotyczyć sposobu sformułowania pytania. Sprzeczność rozstrzygnięcia referendum z prawem może polegać na naruszeniu przez rozstrzygnięcie przyjęte przez referendum przepisów prawa materialnego lub przepisów o charakterze proceduralnym. Chodzi tu o skutki sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym.

WSA podkreślił jednak, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego jest związany treścią wniosku w tym sensie, że nie może odmówić podjęcia uchwały o przeprowadzeniu referendum (odrzucić wniosku), jeżeli nie dopatrzy się wad wymienionych w art. 17 ust. 1. Nie wchodzi tu zatem w rachubę działanie organu według uznania albo stosowanie innych jeszcze kryteriów oceny wniosku, np. celowości przeprowadzenia referendum. WSA zwrócił uwagę, iż oceny wniosku nie można dokonywać powołując się na bliżej nieokreślony, niesprecyzowany interes. W uzasadnieniu zaskarżonej uchwały podniesiono, że "w interesie gminy i jej mieszkańców jest utrzymanie gminy w dotychczasowych granicach". Nie wyjaśniono jednak dokładnie o jaki interes chodzi, ograniczając się do stwierdzenia, że "uchwała rady jest sumą decyzji poszczególnych radnych, a każdy radny inaczej pojmuje i definiuje interes gminy i interes mieszkańców". Skoro wniosek mieszkańców w sprawie przeprowadzenia referendum obejmował przedmiot zgodny z art. 4c ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym i nie zachodziły przesłanki negatywne określone w ust. 3 tego przepisu, ponadto wniosek spełniał wymogi ustawy oraz nie prowadził do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem, rada gminy miała obowiązek zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o referendum lokalnym podjąć uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum.

Na podstawie: Wyrok WSA w Lublinie z 16 października 2012 r., sygn. Akt III SA/Lu 689/12, nieprawomocny

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym, Dz. U. Nr 88, poz. 985 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)