Gdy rodzina nie odbiera pacjenta, szpital zawiadamia gminę

Szpital nie ma prawnych możliwości przymuszenia rodziny pacjenta do opieki nad nim. Po zakończeniu leczenia szpitalnego, w sytuacji, gdy rodzina pacjenta małoletniego lub osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji nie odbiera jej z placówki, szpital zawiadamia właściwą gminę, organizując przewóz na do miejsca zamieszkania lub pobytu pacjenta. Gmina w tej sytuacji obowiązana jest zawiadomić właściwą jednostkę organizacyjną pomocy społecznej, sąd rodzinny, policję albo prokuraturę.

Od chwili przyjęcia pacjenta do szpitala, obowiązek opieki nad nim spoczywa na tym podmiocie. Jednak zgodnie z art. 34 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjentach i Rzeczniku Praw Pacjenta, pacjent szpitala ma prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej, która może być sprawowana zarówno przez członków rodziny, jak też personel szpitala np. pielęgniarkę czy położną.

Czytaj w LEX: Prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej w praktyce >

Obowiązki rodziny wobec chorego

Wyłącznie osoba pełnoletnia, mająca pełną zdolność do czynności prawnych i świadoma jest władna decydować o skorzystaniu z "dodatkowej opieki" ze strony osób bliskich. Jeżeli natomiast pacjent posiada pełną zdolność do czynności prawnych, ale w konkretnej sytuacji nie jest zdolny do wyrażania swojej woli, (jest nieprzytomny), należałoby przyjąć domniemanie faktyczne, że taką zgodę wyraził. Opieka ta ciążyłaby wówczas na jego małżonku, rodzicach lub dzieciach.

Sprawdź w LEX: Czy szesnastolatek może sprawować opiekę nad ojcem w podmiocie leczniczym? >

W sytuacji, gdy leczenie szpitalne pacjenta zakończyło się, ale przedstawiciel ustawowy pacjenta albo osoba, na której w stosunku do pacjenta ciąży ustawowy obowiązek alimentacyjny (określony w art. 61 i art. 128-144(1) k.r.o.), nie odbiera pacjenta w wyznaczonym terminie, szpital ma możliwość podjęcia działań w trybie art. 30 ust. 1 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. Norma ta przewiduje postępowanie w sytuacji "nie odebrania" ze szpitala osoby małoletniej (do 18 roku życia) oraz osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji.

Najpierw powiadomienie rodziny, potem wypis ze szpitala chorego na Alzheimera

Kto ma obowiązek zająć się chorym?

Ustawa o działalności leczniczej nie definiuje pojęcia "osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji". Taką definicję zawiera natomiast ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych. Zgodnie z art. 4 ust 4 tej ustawy, chodzi o osobę, względem której nastąpiło naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację. Należy odnosić ją zatem również do określenia statusu pacjentów przebywających w szpitalu.

Sprawdź w LEX:  Kto i w jakim zakresie może świadczyć usługi dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej nad pacjentem? >

Szpital ma obowiązek wyznaczyć przedstawicielowi ustawowemu lub opiekunowi faktycznemu termin do odbioru pacjenta. Jeżeli termin upłynie bezskutecznie, wówczas szpital zawiadamia o tym fakcie organy gminy (czyli wójta, burmistrza lub prezydenta miasta). Zawiadomienie powinno nastąpić niezwłocznie, czyli tak szybko, jak to jest w danych okolicznościach możliwe. Organ gminy będzie mógł w tej sytuacji nie tylko powiadomić o potrzebie interwencji własny ośrodek pomocy społecznej, ale również inne organy, w tym Policję albo prokuraturę, o możliwym popełnieniu przestępstwa polegającego na zaniedbywaniu opieki (art. 160 k.k.) czy też porzuceniu małoletniego mimo obowiązku opieki (art. 210) albo sąd rodzinny. Daje to oczywiście organom gminy możliwość wywarcia na obowiązanego do odbioru pacjenta ze szpitala nieformalnego nacisku.

Sprawdź w LEX: Czy opiekun pacjenta całkowicie ubezwłasnowolnionego ma prawo do obecności w czasie jego rehabilitacji?  >

O tym którą gminę zawiadomić decyduje miejsca zamieszkania lub pobytu pacjenta - wedle stanu przed przyjęciem danego pacjenta do szpitala. Następnie kierownik szpitala powinien zorganizować transport (przewiezienie) wypisanego pacjenta do jego miejsca zamieszkania lub pobytu. Docelowym miejscem przewiezienia pacjenta powinno być miejsce pobytu, w przypadku zaś niemożności jego ustalenia – miejsce pobytu niestałego. Należy podkreślić, że transport sanitarny pacjenta organizuje kierownik podmiotu leczniczego, a nie gmina, która, zgodnie z ustawą, ponosi wyłącznie jego koszty. Gminie przysługuje żądanie zwrotu kosztów transportu sanitarnego od osoby, która była do tego zobowiązania w pierwszej kolejności.

Wypisanie ze szpitala osoby wymagającej całodobowej opieki medycznej

W przypadku bezdomności pacjenta, szpital powinien zwrócić się do właściwej gminy o wskazanie jednostki organizacyjnej pomocy społecznej, w której taki pacjent może być umieszczony (przez przyznanie tymczasowego schronienia w noclegowni, schronisku dla osób bezdomnych albo schronisku dla osób bezdomnych z usługami opiekuńczymi).

Natomiast osoby samotne, które wymagają całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogące samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, którym nie można ponadto zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, mogą być umieszczone w domu pomocy społecznej.

Czytaj omówienie w LEX: Samobójstwo pacjenta psychiatrycznego po opuszczeniu prze niego szpitala bez poinformowania o tym dyrekcji. Omówienie wyroku Wielkiej Izby ETPC z dnia 31 stycznia 2019 r., 78103/14 (de Oliveira) >