Z dniem 1 kwietnia 2016 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U. poz. 195), wprowadzająca program "Rodzina 500 plus". Ustawa określa warunki nabywania prawa do świadczenia wychowawczego, kierowanego do rodzin mających na utrzymaniu dzieci, jak również zasady przyznawania i wypłacania tego świadczenia.
Celem nowego świadczenia jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. W przypadku, gdy osoba otrzymująca świadczenie będzie to świadczenie marnotrawić lub wydatkować niezgodnie z celem, organ właściwy (wójt, burmistrz, prezydent miasta) przekaże należne osobie świadczenie wychowawcze, w całości lub w części, w formie rzeczowej lub w formie opłacania usług.
Zgodnie z nowymi przepisami świadczenie wychowawcze, w wysokości 500 zł miesięcznie, przysługiwać będzie, na drugie i kolejne dziecko w rodzinie (do dnia ukończenia przez dziecko 18 roku życia), matce, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka albo opiekunowi prawnemu dziecka bez względu na wysokość dochodu. Jeżeli dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu, kwotę świadczenia wychowawczego przysługującą za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę tego świadczenia przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w tym miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które to świadczenie przysługuje. Świadczenie wychowawcze przysługiwać będzie także na pierwsze dziecko, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekroczy kwoty 800 zł, a jeżeli członkiem rodziny jest dziecko niepełnosprawne - 1200 zł.
W przypadku zbiegu prawa rodziców (opiekunów) do świadczenia wychowawczego, świadczenie będzie wypłacane temu z rodziców (opiekunów), który faktycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem. W sytuacji, gdy opieka nad dzieckiem sprawowana jest równocześnie przez oboje rodziców (opiekunów), świadczenie wychowawcze wypłacane będzie temu, kto pierwszy złoży wniosek. Z kolei w przypadku, gdy po złożeniu wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego przez jednego rodzica (opiekuna) drugi rodzic (opiekun) złoży wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego w związku z opieką nad tym samym dzieckiem, organ właściwy ustali kto sprawuje opiekę i w tym celu będzie mógł zwrócić się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego.
Zgodnie z przepisami ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci postępowanie w sprawie świadczenia wychowawczego prowadził będzie wójt, burmistrz lub prezydent miasta, właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie wychowawcze lub osoby przez niego upoważnione. Ustalenie prawa do świadczenia oraz jego wypłata następować będzie odpowiednio na wniosek matki, ojca, opiekuna faktycznego dziecka albo opiekuna prawnego dziecka. Wniosek powinien zostać złożony w urzędzie gminy lub miasta, właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie wychowawcze. Możliwe będzie także jego złożenie drogą elektroniczną za pomocą odpowiedniego systemu teleinformatycznego. Decyzje w sprawach świadczenia wychowawczego realizowanego w związku z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego wydawać będzie marszałek województwa.
Prawo do świadczenia wychowawczego ustalane będzie na okres od dnia 1 października do dnia 30 września roku następnego. Pierwszy okres, na który ustalane będzie wskazane uprawnienie, rozpocznie się z dniem wejścia w życie ustawy i skończy dnia 30 września 2017 r.
Zadania wskazane w ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, dotyczące świadczenia wychowawczego, organy samorządu terytorialnego realizować będą jako zadania z zakresu administracji rządowej. Świadczenie wychowawcze i koszty jego obsługi finansowane będą w formie dotacji celowej z budżetu państwa. W przypadku zadań realizowanych przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, koszty obsługi ustalono na poziomie 1,5% otrzymanej dotacji na świadczenie wychowawcze. W roku 2016 koszty te zostały określone na poziomie 2% dotacji. Zwrócić należy również uwagę, że organy gminy i województwa zobowiązane zostały do wyznaczenia lub utworzenia, do dnia wejścia w życie ustawy, jednostek organizacyjnych właściwych do realizacji zadań z zakresu świadczenia wychowawczego (przepis nakładający wskazany obowiązek wszedł w życie z dniem 17 lutego 2016 r.).
Zobacz ustawę z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz.U. poz. 195)