Nowa ustawa o dowodach osobistych: procedury wydawania, zawieszenia i unieważniania dokumentu

Nowa ustawa o dowodach osobistych wprowadza zmiany w procedurze wydawania dokumentw poprzez jej odmiejscowienie oraz rozszerzenie katalogu przesłanek wymiany dowodu osobistego.

Ustawa z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (Dz. U. Nr 167, poz. 1131) utrzymuje w mocy zasadę, iż dowody osobiste wydawane są bezpłatnie. Wydanie dowodu nastąpi w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku, a jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach (ustawodawca pozostawia ten termin niedookreślony) termin ten może zostać przedłużony, co wymaga jednocześnie zawiadomienia wnioskodawcy. Należy zaznaczyć, że choć nowe dowody wydawane są bezpłatnie, to koszt oraz ryzyko umieszczenia w nich danych służących do składania bezpiecznego podpisu elektronicznego weryfikowanego przy pomocy kwalifikowanego certyfikatu oraz korzystanie z nich obciążają posiadacza dowodu oraz podmiotu kwalifikowanego.

Novum przy wydawaniu dowodów osobistych jest odmiejscowienie całej procedury; wniosek można złożyć w dowolnej gminie na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, w formie pisemnej bądź elektronicznej (zgodnie z zasadami określonymi w ustawie z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, Dz. U. Nr 64, poz. 565 ze zm.). Do złożenia wniosku uprawniona jest każda osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, za osoby nieposiadające zdolności do czynności prawnych lub posiadające ją w ograniczonym zakresie wniosek składają jej rodzic, opiekun prawny bądź kurator. Wyjątkiem od tej zasady jest możliwość złożenia wniosku przez osobę nieposiadającą dowodu nie wcześniej niż 30 dni przed datą 18 urodzin.

Na uwagę zasługuje art. 27 ustawy o dowodach osobistych , który stanowi, iż złożenie w siedzibie organu gminy wniosku o wydanie dowodu osobistego osobie nieposiadającej zdolności do czynności prawnych lub posiadającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych wymaga jej obecności przy składaniu wniosku; wyjątek stanowią osoby, które nie ukończyły 5 roku życia.   

Artykuły 28 i 29 ustawy o dowodach osobistych regulują wymogi dotyczące zawartości wniosku o wydanie dowodu osobistego oraz załączonej fotografii. Mają one znaczenie o tyle, że zgodnie z art. 32 odmowa wydania ma miejsce, gdy fotografia załączona do wniosku przesłanego przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej nie spełnia wymogów, o których mowa w art. 29, lub wnioskodawca składa wniosek o wydanie dowodu osobistego z naruszeniem innych przepisów ustawy o dowodach osobistych . Odmowa ma formę decyzji administracyjnej obłożonej rygorem natychmiastowej wykonalności.

Podobnie jak wniosek o wydanie dowodu osobistego, składane są wnioski o aktywację, zawieszenie bądź wznowienie certyfikatów stanowiących warstwę elektroniczną dowodu (z wyjątkiem certyfikatu dowodu osobistego). Nie mogą ich jednak złożyć osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych lub jej pozbawione, a w przypadku małoletnich wnioski składane są przez rodzica, opiekuna prawnego bądź kuratora. Co ważne, mogą być składane jednocześnie z wnioskiem o wydanie dowodu osobistego lub w terminie późniejszym, nie później jednak niż 3 miesiące przed upływem terminu ważności dowodu osobistego. Nie ma również konieczności składania ich w tej samej gminie, w której złożono wniosek o wydanie dowodu osobistego. Wniosek o zawieszenie certyfikatu można złożyć również telefonicznie do ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Zawieszenie certyfikatów nastąpi ponadto bezterminowo na skutek prawomocnego orzeczenia sądu o ubezwłasnowolnieniu całkowitym lub częściowym posiadacza dowodu osobistego, w drodze decyzji administracyjnej organu właściwego do wydania dowodu. Koniecznym jest do tego zawiadomienie organu, którego obowiązek dokonać ma kurator lub opiekun prawny posiadacza dowodu osobistego. Wznowienie certyfikatów może nastąpić na wniosek bądź w wyniku upływu terminu na jaki nastąpiło zawieszenie.

W stosunku do dotychczas obowiązującej ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych poszerzono katalog okoliczności, w jakich następuje wymiana dowodu osobistego. Wśród nowych przesłanek do dokonania wymiany znajdują się: zmiana wizerunku twarzy posiadacza dowodu osobistego w stosunku do wizerunku twarzy zamieszczonego w dowodzie osobistym w stopniu utrudniającym lub uniemożliwiającym identyfikację jego posiadacza, przekazanie do organu gminy lub do placówki konsularnej Rzeczypospolitej Polskiej przez osobę trzecią znalezionego dowodu osobistego, wyłączenie możliwości korzystania z elektronicznych funkcji (na podstawie obwieszczenia wydanego przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych), a także żądanie obywatela wymiany dowodu wydanego na podstawie ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych . Z wnioskiem o wymianę dowodu osobistego należy wystąpić niezwłocznie w przypadku zmiany danych zawartych w warstwie graficznej, zmiany wizerunku twarzy, utraty lub uszkodzenia dowodu, a także wyłączenia możliwości korzystania z funkcji elektronicznych. W pozostałych przypadkach wniosek o wymianę należy złożyć najpóźniej na 30 dni przed upływem terminu ważności dowodu.

Z przesłankami wydania nowego dowodu osobistego skorelowane są przesłanki obligatoryjnego unieważnienia dowodu osobistego oraz terminy w jakich należy go dokonać, co reguluje art. 50 ustawy o dowodach osobistych . Unieważnienia dokonuje organ gminy, którego właściwość, w zależności od przyczyny unieważnienia, określa art. 51 ustawy. Ponadto możliwe jest stwierdzenie nieważności wydanego dowodu osobistego w przypadku, gdy osoba składająca wniosek podała nieprawdziwe dane. Stwierdzenie następuje w drodze decyzji administracyjnej posiadającej rygor natychmiastowej wykonalności.

Na szczególną uwagę zasługują art. 47 – 49 ustawy. Stanowią one, iż każdorazowa utrata bądź uszkodzenie dowodu osobistego musi być zgłoszone do organu dowolnej gminy albo placówki konsularnej, w przypadku gdy posiadacz dowodu przebywa za granicą. Obowiązku tego dopełnić można za pomocą zgłoszenia na formularzu urzędowym w formie papierowej bądź elektronicznej, a w przypadku osób przebywających poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – w formie pisemnej za pomocą poczty albo telefaksu. Posiadaczowi, który dokonał zgłoszenia wydaje się zaświadczenie o utracie lub uszkodzeniu dowodu osobistego.

Ustawa stanowi również obowiązek niezwłocznego przekazania znalezionego dowodu osobistego organowi dowolnej gminy, Policji, innemu organowi administracji publicznej lub placówce konsularnej Rzeczypospolitej Polskiej. Obowiązek ten obciąża każdą osobę, która znalazła cudzy dowód osobisty. Alternatywnie, znaleziony dowód można przekazać bez zbędnej zwłoki posiadaczowi dokumentu. W tym przypadku posiadacz dokumentu może również zawiadomić wspomniane wyżej organy o utracie dowodu osobistego, w celu jego unieważnienia.

Z analizy powyższych przepisów wynika, że każdorazowa utrata dowodu osobistego winna skutkować koniecznością wydania nowego dokumentu tożsamości. Rozwiązanie takie będzie kłopotliwe dla posiadacza, jednak należy uznać je za jak najbardziej słuszne. Nawet szybkie odzyskanie utraconego dokumentu mogłoby nie zapobiec złamaniu zabezpieczeń warstwy elektronicznej i skopiowaniu zakodowanych tam danych, co mogłoby posłużyć np. do zaciągnięcia kredytu bądź poczynienia innych zobowiązań na koszt posiadacza.


Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (Dz. U. Nr 167, poz. 1131)
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.)


Pisaliśmy o tym również:
Nowa ustawa o dowodach osobistych: forma oraz zawartość dokumentu tożsamości
Nowa ustawa o dowodach osobistych: Rejestr Dowodów Osobistych i tryby dostępu do danych